دَمیر : آهن
 پاخیر : مس
 پولاد : فولاد
 اوروف : روی
 چووون : چدن
 قیزیل  : طلا
 گوموش : نقره
 پوروش  : برنز
 قورقوشون  : سرب
ساخسی  : سفال
 کومور : زغال
 آلتین : طلا
یارماق : پول نقره ای
 آغچا : پول طلا
قه لئی : قلع

در اساطیر و فولکلور آذربایجان، برای هر شخص یک شخصیتی که نقش نگهبان خیر را دارد وجود دارد.  قاراچوخا شرها را دفع می‌کند. اگر قاراچوخای کسی بیدار باشد آن را از هر گونه آسیب و صدمه محافظت می‌کند. اگر قاراچوخای کسی خوابیده بوده و بیدار نباشد انواع مخاطرات به سراغ شخص می‌آید. در واقع قاراچوخا  نوعی اسفنکس  (ترکیب انسان با شیر، انسان با پرنده ، انسان با ماهی، گربه نر با تمساح، انسانهای بالدارو...مانند مجسمه ابوالهول واقع در مصر :sphinx)  می‌باشد. قاراچوخا، نگهبان خیر صاحب‌خانه و خانه است. معنای قاراچوخا به شرح زیر می‌باشد: قارا (در اصل قره)، معنای مقدم‌شدگی را دارد و «چوخا» در این ترکیب «پوشش» می‌باشد. به این ترتیب، «قاراچوخا» (قره-چوخا)؛ میتواند به معنای (پوشش مقدم) «وجود مبارک» در نظر گرفته شود.

در آخرین چهارشنبه سال، ( در منطقه میانه)لبه بام سنگ می‌چیدند. سنگ اولیه که مقدم‌تر از همه بود به عنوان قاراچوخا در نظر گرفته می‌شد. بعد از سنگ قاراچوخا، سنگ پدر خانواده، مادر و بچه‌ها به ترتیب از بزرگ به کوچک و بعد از آن‌ها سنگ کسانی که در آن خانه کار می‌کردند و بعد از آن‌ها هم سنگ اسب‌ها، بعد نوبت به سنگ گاوها می‌رسید. و چون این قلوه‌سنگ‌ها در جهت شرق به غرب چیده می‌شدند، سنگ قاراچوخا رو به شرق قرار می‌گرفت.

در بعضی از نقاط آذربایجان مثل سولدوز، قاراچوخا به شکل مار در زمین‌های زیر کشت لانه می‌کرد و نقش محافظ زمین، خاک، محصول و کشاورز را به عهده می‌گرفت.

در منطقه خوی، قاراچوخا را به عنوان انسانی که نقش حامی جان و مال شخص را داشت در نظر میگرفتند. قاراچوخا حامی به چشم شخص حمایت‌شونده نمایان نمی‌شد.

✍️عباس نعیمی

داش به معنی سنگ است . اما وقتی به آخر اسم اضافه می شود کلمه جدیدی را می سازند که معنای متفاوتی می دهد ، این پسوند اغلب نشانه شراکت یا ارتباط میان دو چیز (که اسم بیانگر آن است) می باشد. و شاید بخاطر این است که این ارتباط مثل سنگ محکم و استوار بماند

به چند مثال توجه کنید :
یولداش (yoldaş) به معنی همراه ویا دوست
قارداش (qardaş) به معنی هم شکم ویا برادر
قارینداش (qarındaş) به معنی هم شکم و یا برادر
سویداش (soydaş) به معنی همریشه و یا هم نژاد
امک داش (əməkdaş) به معنی هم کار
آرخاداش (arxadaş) به معنی هم پشت ویا دوست
آیاقداش (ayaqdaş) به معنی هم پا ویا هم راه
پایداش (paydaş) به معنی هم سهم ویا شریک
یانداش (yandaş) به معنی هم سنگر ویا طرفدار
ائلداش (eldaş) به معنی هم وطن
یوردداش (yurddaş) به معنی هم شهری
بویداش (boydaş) به معنی هم خوابه ویا زوج ویا شریک زندگی
یاسداش (yasdaş) به معنی زوجه ویا هم خوابه
یؤنداش (yöndaş) به معنی هم سو ویا هم جهت
آداش (adaş) به معنی هم نام
قاتداش (qatdaş) به معنی هم ردیف ویا هم سطح ویا همطبقه
چاغداش (çağdaş) به معنی هم زمان
سیرداش (sırdaş) به معنی هم راز
دیلداش (dildaş) به معنی هم زبان
یاشداش (yaşdaş) به معنی هم سن
وطن داش...هم وطن
سیلاح داش...هم رزم