بایـــــرام

منیم حورمتلی دیلداشلاریم بیزی اوز باخیشلاریزینان سویوندورون

اتفاقات تقویمی آذربایجان، روزشمار شخصیت های آذر بایجانی در تقویم

0 گؤروش
یازار:‌ اهرلی


http://bayram.arzublog.com/uploads/bayram/tosi.jpg


پژوهش و تنظیم  :            پرویز شاهمرسی
فروردین (آغلارگولر):
1 فروردین- تولد حمزه اوغلو خشکنابی (نویسنده و فعال سیاسی) در روستای خشکناب بستان آباد به سال 1301[1]. تولد علی دایی (فوتبالیست) در اردبیل به سال 1348. تولد عاشیق حسین تبریزی در 1310. تولد ربابه مرادوا (خواننده و بازیگر نقش لیلی در اپرای لیلی و مجنون) در اردبیل به سال 1309.
2 فروردین- تولد سلیمان رحیموف (نویسنده) در 1279. تولد علی آقا آقایف (هنرمند و بازیگر نقش مشهدی عباد) در باکو به سال 1292.
3
فروردین- تولد کریم مشروطه چی (شاعر با تخلص سؤنمز) در تبریز به سال 1307.
4 فروردین- تولد عاشیق علی قره داغی در 1331.
6 فروردین- تولد عاشیق چنگیز مهدی پور در 1341.
7 فروردین- مرگ عبدالرسول خیامپور (نویسنده. استاد ادبیات دانشگاه تبریز) در تهران به سال 1358.
8 فروردین- تولد صدقی روح الله (بازیگر تئاتر) در باکو به سال 1265. مرگ سلیمان ثانی (آخوندوف) (نویسنده) در باکو به سال 1318.
9 فروردین- تولد معجز شبستری (شاعر) در 1252.
10 فروردین- قتل عام آذربایجانیان به دست داشناکهای ارمنی در باکو و دیگر شهرهای آذربایجان در 1297 (فاجعة مارس). تولد عباسعلی عمید زنجانی (حقوقدان. استاد دانشگاه) در زنجان به سال 1316.
12 فروردین- قیام کلنل محمدتقی خان پسیان در خراسان به سال 1300. مرگ رسول رضا (شاعر) در 1360.
13 فروردین- تولد عاشیق عبدالعلی نوری در 1318.
14 فروردین- مرگ آیت لله سیدمحمدکاظم شریعتمداری (مرجع تقلید) در قم به سال 1365. اشغال شهر کلبجر توسط نیروهای ارمنی در 1372.
16 فروردین- مرگ پروین اعتصامی در تهران به سال 1320.
17 فروردین- انتشار نخستین شمارة مجلة «ملانصرالدین» توسط جلیل محمدقلیزاده در تفلیس به سال 1285. آغاز قیام شیخ محمد خیابانی در تبریز در 1299. صدور قطعنامة شمارة 822 شورای امنیت سازمان ملل متحد در 1372 که در آن شورای امنیت، خواستار «تخلیة کلیة نیروهای اشغالگر از ناحیة کلبجر و دیگر نواحی اشغال شدة آذربایجان» شده بود. مرگ قاچاق سلیمان (عضو و فرمانده گروه قاچاق نبی) در 1296.
20 فروردین- انتشار روزنامة «تجدد» در تبریز به کوشش شیخ محمد خیابانی در 1296. تولد آیت الله جعفر سبحانی (مرجع تقلید و نویسنده) در تبریز به سال 1308.
22 فروردین- مرگ صمد سرداری نیا (نویسنده و مترجم) در تبریز به سال 1387. مرگ بولوت قارا چورلو (شاعر) در 1358.
24 فروردین- مرگ غلامحسین بیگجه خانی (نوازنده) در تبریز به سال 1366.
25 فروردین- برگزاری کنگرة دهقانی آذربایجان در تبریز در 1325.
28 فروردین- تولد محمدرضا ایرانی ملک کیان (نقاش) در1333. تولد لطفیار ایمانوف (خواننده) در صابر آباد به سال 1307.
30 فروردین- مرگ هاوارد باسکرویل معلم آمریکایی در جریان مبارزات مردم تبریز در 1288. اعدام علی باکری (مبارز) در زندان حکومت پهلوی به سال 1351. تولد محمد راحم (شاعر) در باکو به سال 1286.

اردیبهشت (گولن آی):
4 اردیبهشت- تولد میرجلال پاشایف (نویسنده و ادیب) در اردبیل به سال 1287. مرگ بالاش آذراوغلو (شاعر) به سال 1390.
5 اردیبهشت- تولد سید جمال الدین ترابی طباطبایی (سکه شناس و مورخ) درتبریز به سال 1304.
6 اردیبهشت- آغاز بکار رسمی رادیو تبریز توسط حکومت ملی آذربایجان در 1325.
7 اردیبهشت- سقوط جمهوری دموکراتیک آذربایجان به دست بلشویکها در 1299.
8 اردیبهشت- تولد عاشیق رسول قربانی در 1314. مرگ حسن شفیع زاده (رزمنده) در جبهة جنگ با عراق در سال 1366.
9 اردیبهشت- تولد رامیز قولیف (نوازنده) در 1326.
10 اردیبهشت- مرگ رضا صراف تبریزی (شاعر) در 1286. نخستین اجرای اپرای کوراوغلو ساختة اوزئییر حاجی بیگوف در 1316.
12 اردیبهشت- تولد عباس عبدالله (نویسنده و شاعر و مترجم) در 1319. تولد عاشیق رحیم نظری در 1341.
14 اردیبهشت- مرگ صدقی روح الله (بازیگر تئاتر) در باکو به سال 1338.
15 اردیبهشت- انتشار نخستین شمارة مجلة وارلیق در تهران به سال 1358.
16 اردیبهشت- مرگ حسین منزوی (شاعر) در تهران به سال 1383. مرگ عاشیق علی فیض اللهی وحید در 1374. مرگ محمد راحم (شاعر) در باکو به سال 1356. مرگ اصغر روفه گر (هنرمند روفه گر) در تبریز به سال 1389.
18 اردیبهشت- تولد عظیم عظیم زاده (نقاش) در روستای نوخانی باکو به سال 1259. مرگ عبدالله سور (عبدالله محمدزاده) (ادبیات شناس) در گنجه به سال 1291. مرگ وارطان سالاخانیان (مبارز و فعال سیاسی) در زندان رژیم شاه در تهران به سال 1333.
19 اردیبهشت- اشغال شوشا در قره باغ توسط نیروهای ارمنی در 1371. برقراری آتش بس سراسری در قره باغ در سال 1373. تولد حیدرعلیف (رئیس جمهور آذربایجان) در 1302. اعتراض و تظاهرات گستردة دانشجویان آذربایجان و بویژه تبریز به انتشار پرسشنامة موهن صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در توهین به ترکها در سال 1374 (روز دانشجوی آذربایجان).
20 اردیبهشت- تولد یحیی شیدا (شاعر) در محلة چرنداب تبریز به سال 1303.
21 اردیبهشت- تولد صمد سرداری نیا (نویسنده و مترجم) در محلة امیرخیز تبریز به سال 1326.
23 اردیبهشت- تأسیس نخستین کودکستان ایران در تبریز به کوشش جبار باغچه بان در 1303.
24 اردیبهشت- مرگ قارا قارایف (آهنگساز) در 1361. روز بین المللی زبان ترکی.
25 اردیبهشت – تولد عاشیق آباک در 1266. مرگ دکتر محمدامین ریاحی (نویسنده و معلم) در تهران به سال 1388.
26 اردیبهشت- درگذشت دکتر حسن احمدی گیوی (نویسنده، پژوهشگر، ادیب) در تهران به سال 1391.
27 اردیبهشت- اشغال لاچین در قره باغ توسط نیروهای ارمنی در 1371. مرگ صمد وورغون (شاعر و نمایشنامه نویس) در 1335. نصب مجسمة ستارخان سردار ملی در باغ گلستان تبریز در 1325.
28 اردیبهشت- تولد رسول رضا (شاعر) در 1289.
31 اردیبهشت- مرگ سید عظیم شیروانی (شاعر) در 1267.

خرداد (قیزاران):
1 خرداد- مرگ عاشیق عبدالعلی نوری در 1382. قیام مردم آذربایجان در اعتراض به کاریکاتور توهین آمیز روزنامة ایران در 1385. مرگ انور اردبیلی (شاعر اهل بیت) در 1371. اعدام فریدون ابراهیمی (دادستان کل حکومت ملی آذربایجان) در تبریز به سال 1326 به دست حکومت پهلوی.
2 خرداد- برگزاری نخستین کنگرة کارگران آذربایجان در تبریز در 1325. آغاز انتشار روزنامة «آژیر» به کوشش سید جعفر پیشه وری در تهران در 1322.
3 خرداد- مرگ ابراهیم خلیل خان جوانشیر حاکم قره باغ به دست روسها در 1185. تولد دکتر جواد هیئت (نویسنده) در تبریز به سال 1304.
4 خرداد- مرگ سعید محسن (مبارز) به سال 1351 در زندان پهلوی. اعدام محمدحنیف نژاد (مبارز) در 1351.
5 خرداد- مرگ رحیم مؤذن زاده اردبیلی (مؤذن) در 1387. مرگ عبدالله واعظ (مفسر قران و مثنوی) در تبریز به سال 1379.
6 خرداد- تولد محمدعلی تربیت (نویسنده و شهردار تبریز) در تبریز به سال 1256.
7 خرداد- استقلال و تأسیس جمهوری دموکراتیک آذربایجان به مرکزیت شهر باکو و رهبری محمد امین رسول زاده در 1297.
8 خرداد- تولد هابیل علیف (کمانچه نواز) در آغداش به سال 1308.
9 خرداد- تولد میرزا علی اکبر صابر (شاعر) در شاماخی به سال 1241. مرگ بهروز دهقانی (فعال سیاسی. نویسنده) در زندان رژیم شاه در تهران به سال 1350.
10 خرداد- مرگ زلفی آدی گوزلوف (خواننده) در باکو به سال 1324.
11خرداد- تولد دکتر محمدامین ریاحی (نویسنده و معلم) در خوی به سال 1302.
12 خرداد- تولد عاشیق فرخ مهدی پور در 1341.
17 خرداد- تولد رضا ژاله (سازندة ساز و شاعر) در خیاو به سال 1326.
19 خرداد- تولد رشید بهبودوف (خواننده) در 1368.
20 خرداد- مرگ میرهاشم امیر آرین (از فعالان جمهوری خودمختار آذربایجان) در تهران به سال1383. تولد محمد عارف (ادیب) در باکو به سال 1283.
21 خرداد- تولد مفتون امینی (شاعر) در 1305.
22 خرداد- افتتاح دانشگاه تبریز توسط حکومت ملی آذربایجان در 1325. مرگ دکتر مهدی قالیبافیان (استاد دانشگاه تهران در رشتة راه و ساختمان) در تهران به سال 1386.
24 خرداد- مرگ عظیم عظیم زاده (نقاش) در باکو به سال 1322.
25 خرداد- افتتاح موزة هنری بهزاد در تبریز توسط حکومت ملی آذربایجان در 1325.
28 خرداد- مرگ آیت الله سید احمد خسروشاهی در 1356.

تیر (قوْرا پیشن):
1 تیر- تولد منوچهر مرتضوی (استاد دانشگاه و نویسنده) در تبریز به سال 1308.
2 تیر- تولد صمد بهرنگی (نویسنده) به سال 1318 در محلة چرنداب تبریز. تولد پرویز پرستویی (بازیگر سینما و تئاتر) در روستای چارلی همدان به سال 1334. تولد بلبل محمدوف (خواننده) در روستای خان باغی شوشا به سال 1276.
3 تیر- تولد ابوالفضل ایلچی بیگ (رئیس جمهور آذربایجان) در روستای کلکی نخجوان به سال 1317.
7 تیر- مرگ میر مصطفی عالی نسب (اقتصاددان، صنعتگر) در تهران به سال 1384.
8 تیر- مرگ دکتر منوچهر مرتضوی (استاد دانشگاه و نویسنده) در تبریز به سال 1389. تولد نگار رفیع بیگلی (شاعر) در 1292
.
12 تیر- آزادسازی شهر آغدره در قره باغ توسط ارتش آذربایجان در زمان ریاست جمهوری ابوالفضل ایلچی بیگ در 1371. برانداختن پرچمهای سفید تسلیم از سر در خانه های تبریز توسط ستارخان و آغاز مقاومت خونین تبریز در سال 1287. تولد بابک خرمدین (قهرمان ملی آذربایجان). مرگ علامه عبدالحسین امینی (نویسنده) در 1349.
14 تیر- مرگ میرزا طاهر خوشنویس (خطاط و خوشنویس) در 1355.
15 تیر- تولد حسین محمدزاده صدیق (معلم، مصحح، نویسنده و مترجم) در تبریز به سال 1324.
16 تیر- تولد علی آذری (نویسنده ومورخ) در تبریز به سال 1283.
17 تیر- مرگ عاشیق عزیز شهنازی در 1374. تولد عبدالازل دمیرچی زاده (زبانشناس) در شکی به سال 1288. مرگ نجف بیگ وزیروف (نویسنده و نمایشنامه نویس) در چوخوریورد به سال 1305.
18 تیر- تولد عاشیق حسین علافی آذر 1324.
19 تیر- تولد سید عظیم شیروانی (شاعر) در شاماخی به سال 1214. مرگ عباس صحت (عباسقلی مهدیزاده) (شاعر) در گنجه به سال 1297.
20 تیر- مرگ سلیمان رحیموف (نویسنده) در 1367. مرگ میرزا علی اکبر صابر (شاعر) درشاماخی به سال 1290. مرگ سید جعفر پیشه وری نخست وزیر حکومت ملی آذربایجان در باکو به سال 1326.
22 تیر- مرگ سیدجمال ترابی طباطبایی (سکه شناس و مورخ) در تبریز به سال 1388. تولد عباس زریاب خوی (نویسنده و مترجم) در خوی به سال 1298.
23 تیر- تولد جلال قاریاغدی (مجسمه ساز) در شوشا به سال 1294.
24 تیر- تولد محمد آراز (شاعر) در 1312.
27 تیر- تولد عباسقلی یحیوی اردبیلی (شاعر اهل بیت) در 1280.

مرداد (قویروق دوْغان):
1 مرداد- تأسیس استان خودمختار قره باغ کوهستانی در 1302. اشغال شهر آغدام در قره باغ توسط نیروهای ارمنی در 1372. تولد مارال رحمان زاده (نقاش) در 1295. تولد عبدالله سور (عبدالله محمدزاده) (ادبیات شناس) در گنجه به سال 1262. مرگ عبدالله شایق (نویسنده و معلم) در تفلیس به سال 1338.
2 مرداد- زخمی شدن ستارخان در پارک اتابک تهران به سال 1289.
4 مرداد- جنگ شدید در محلة امیره قیز و مقاومت حیرت انگیز ستارخان و مجاهدان آذربایجان در برابر نیروهای شاه در 1287. تولد رضا دقتی (عکاس) در تبریز به سال 1331.
5 مرداد- تولد علی تجلایی (رزمنده) در تبریز به سال 1338.
7 مرداد- صدور قطعنامة شمارة 853 شورای امنیت سازمان ملل در 1372 که در آن شورای امنیت خواستار «خروج فوری، قطعی و کامل نیروهای اشغالگر از ناحیة آغدام و دیگر مناطق تحت اشغال جمهوری آذربایجان» شد. تولد عباس میرزا (شاهزاده و حاکم آذربایجان) در 1168.
8 مرداد- مرگ مرتضی رسام نخجوانی (نقاش) در 1382.
9 مرداد- مرگ منزوی اردبیلی (شاعر اهل بیت) در 1371.
10 مرداد- اشغال دوبارة شهر آغدره در قره باغ توسط نیروهای ارمنی در 1371.
14 مرداد- مرگ محمدنخجوانی (از بنیانگذاران کتابخانة ملی تبریز) در 1341.
17 مرداد- مرگ آیت الله سید ابوالقاسم خویی (مرجع تقلید) به سال 1371 در کوفه (عراق).
22 مرداد- تولد فرهاد آقازاده (شرقلی) (معلم و زبانشناس) در شوشا به سال 1259.
23 مرداد- تولد احد حسینی (مجسمه ساز) در تبریز به سال 1323. مرگ حمید آرش آزاد (طنزنویس و روزنامه نگار) در تبریز به سال 1389.
25 مرداد- مرگ دکتر غلامحسین بیگدلی (مبارز، نویسنده و استاد دانشگاه) در 1377. تولد ستارخان سردار ملی در قره داغ آذربایجان به سال 1246. تولد بختیار وهابزاده (شاعر) در شکی به سال 1304.
26 مرداد- اشغال شهر فضولی توسط نیروهای ارمنی در 1372. مسلم ماغامایف (خوانندة اپرا) در باکو به سال 1321.
29 مرداد- تولد خان شوشینسکی (خواننده) در 1280.

شهریور (زومار):
1 شهریور- مرگ ابوالفضل ایلچی بیگ (رئیس جمهور آذربایجان) در 1379.
4 شهریور- مرگ عاشیق پناه پناهوف 1357. تولد اکبر عبدی (هنرپیشه) در 1339.
6 شهریور- مرگ ربابه مرادوا (خواننده و بازیگر نقش لیلی در اپرای لیلی و مجنون) در باکو به سال 1362.
8 شهریور- استقلال جمهوری آذربایجان در 1370.
9 شهریور- مرگ صمد بهرنگی (معلم و نویسنده) در رود ارس به سال 1347.
10 شهریور- اشغال شهر قبادلی توسط نیروهای ارمنی و کشتار اهالی آذربایجانی آن در 1372. اشغال شهر جبرائیل توسط نیروهای ارمنی در 1372.
11 شهریور- تولد دکتر حمید نطقی (نویسنده، مترجم و پدر روابط عمومی در ایران) در 1299. افتتاح فیلارمونیای دولتی تبریز توسط حکومت ملی آذربایجان در 1325. مرگ امیرحسین صدقیانی (نخستین لژیونر فوتبال ایران و نخستین سرمربی تیم ملی فوتبال ایران) در 1361.
12 شهریور- اعلام تشکیل فرقة دموکرات آذربایجان (1324). مرگ محمدرضا ایرانی ملک کیان (نقاش) در 1373.
13 شهریور- مرگ عزیزه جعفرزاده (شاعر و نویسنده) در 1382. مرگ دکتر محسن هشترودی (ریاضیدان) در تهران به سال 1355. تولد تقی ارانی (فعال سیاسی) در تبریز به سال 1282.
15 شهریور- تولد قادر میزبانی (قهرمان دوچرخه سواری) در تبریز به سال 1354.
18 شهریور- مرگ میرزا آدی گوزل بیگ (نویسنده) 1227. مرگ رشید بهبودوف (خواننده) در 1368. توقیف ویژه نامة «آدینه» روزنامة مهد آزادی در تبریز به سال 1345.
20 شهریور- تولد عاشیق سایات نووا در 1174. مرگ آیت الله سید اسدلله مدنی (امام جمعه) تبریز در واقعه تروریستی در 1360.
22 شهریور- مرگ شیخ محمد خیابانی در تبریز به دست عوامل حکومت در 1299.
24 شهریور- مرگ میرزا تقی رفعت (شاعر) در 1299.
25 شهریور- مرگ عبدالله توکل (مترجم) در 1378.
26 شهریور- مرگ قاتیر محمد (قاچاق و رهبر قیامهای روستایی) در 1298.
27 شهریور- مرگ سیدمحمدحسین شهریار (شاعر) در تهران به سال 1367.

مهر(خزل):
1 مهر- تولد حسین منزوی (شاعر) در 1325. انتشار نخستین شمارة ویژه نامة «آدینه» روزنامة مهد آزادی توسط به کوشش نویسندگانی چون صمد بهرنگی در تبریز به سال 1344. تولد علی نظمی تبریزی (شاعر) در تبریز به سال 1306.
2 مهر- مرگ احمد جمیل (شاعر) در باکو به سال 1356.
4 مهر- مرگ بلبل محمدوف (خواننده) در باکو به سال 1340.
5 مهر- تولد امیر حسین فردی (نویسندة کودکان) در 1328. تولد کمال تبریزی (فیلمساز) در تبریز به سال 1338. تولد سیدحسن تقی زاده (نویسنده، فعال سیاسی) در تبریز به سال 1257.
6 مهر- مرگ میرجلال پاشایف (نویسنده و ادیب) در باکو به سال 1357.
9 مهر- مرگ کلنل محمدتقی خان پسیان به دست عوامل حکومت درخراسان به سال 1300. مرگ علی آقا واحد (شاعر) در باکو به سال 1344.
11 مهر- مرگ عمران صلاحی (طنزنویس) در تهران به سال 1385. تولد سلیمان ثانی (آخوندوف) (نویسنده) در شوشا به سال 1254.
13 مهر- انتشار نخستین شمارة روزنامة «انجمن» ارگان انجمن ایالتی آذربایجان در تبریز به سردبیری میرزاعلی اکبرخان در 1285.
14 مهر- اعتصاب سراسری در تبریز و درخواست خروج حاجی میرزا کریم امام جمعه از شهر در 1285. اعطای لقب سردار ملی به ستارخان و سالار ملی به باقرخان توسط انجمن ایالتی آذربایجان در 1287.
19 مهر- مرگ حسین خان باغبان مارالانی (مجاهد مشروطه) در صحنه نبردهای تبریز به سال 1287 شمسی.
20 مهر- پیروزی مجاهدان تبریز به رهبری ستارخان پس از چهار ماه مبارزه در 1287. امضاء قرارداد گلستان میان ایران و روسیه و جدا شدن مناطقی از آذربایجان همچون باکو، شکی، قره باغ و گنجه و ملحق شدن آنها به روسیه.
22 مهر- تولد سیدرضا حسینی (مترجم و فرهنگ نویس) در 1305. مرگ سید جمال الدین ترابی طباطبایی (سکه شناس و مورخ) درتبریز به سال 1388. صدور قطعنامة شمارة 874 شورای امنیت سازمان ملل متحد در 1372 در مورد قره باغ که در آن شورای امنیت، طرفین را به «خودداری از هرگونه اعمال خصمانه و هرگونه مداخله ای که قاعدتاً منازعه را گسترش داده و صلح و امنیت را در منطقه خدشه دار خواهد کرد» فراخواند.
25 مهر- تولد میرعلی سیدوف (ادیب و نویسنده) در ایروان به سال 1297.
27 مهر- مرگ عاشیق آباک در 1326. تولد شوکت علی اکبرووا (خواننده) در باکو به سال 1301.
28 مهر- مرگ یحیی شیدا (شاعر) به سال 1390 در تبریز.
29 مهر- تولد ساموئل خاچیکیان (کارگردان سینما) به سال 1302 در تبریز.
30 مهر- مرگ ساموئل خاچیکیان (کارگردان سینما) به سال 1380 در تهران.




آبان (قیروْو):
3 آبان- مرگ مهندس غلامرضا امانی (فعال آذربایجانی) و دو برادرش در اثر سانحة رانندگی مشکوک به سال 1387. مرگ عباس میرزا (شاهزاده و حاکم آذربایجان) در 1212.
4 آبان- مرگ یحیی آرین پور (نویسنده و مورخ) در تهران به سال 1364.
5 آبان- مرگ حیدرخان عمواوغلو (انقلابی و مبارز) در 1300. تولد میرزا ابراهیموف (نویسنده) در روستای اووه سراب به سال 1290.
6 آبان- اشغال شهر زنگلان توسط نیروهای ارمنی در 1372.
8 آبان- صدور قطعنامة شمارة 884 شورای امنیت سازمان ملل متحد در 1372 که در آن «اشغال ناحیة زنگلان و شهر گورادیز، حمله به شهرها و بمباران مناطقی از قلمرو جمهوری آذربایجان» محکوم شده و شورا خواستار «عقب نشینی یک جانبه نیروهای اشغالگر از ناحیة زنگلان و شهر گورادیز» شد.
10 آبان- مرگ آیت الله سیدمحمدعلی قاضی طباطبایی (امام جمعة تبریز) در واقعة تروریستی در 1358. تولد عباس قره باغی (ژنرال. آخرین رئیس ستاد ارتش شاه) در تبریز به سال 1297.
19 آبان- مرگ صفر قهرمانیان (مبارز) در تهران به سال 1381.
20 آبان- تولد بالاش آذراوغلو (شاعر) در باکو به سال 1300.
21 آبان- مرگ رضا روزبه (دانشمند و ادیب) در 1352.
22 آبان- مرگ عاشیق حسین بوزآلقانلی در 1320.
24 آبان- مرگ آیت الله علامه سید محمدحسین طباطبایی (مفسر قرآن کریم)در قم به سال 1360.
25 آبان- مرگ ستارخان سردار ملی در 1293. مرگ علامه محمدتقی جعفری در قم به سال 1377.
28 آبان- قتل رافیق تقی (پزشک، نویسنده و رئیس مجمع نویسندگان در جمهوری آذربایجان) در باکو به سال 1390.
29 آبان- برگزاری کنگرة خلق آذربایجان (مجلس مؤسسان)در تبریز 1324. تولد فریدون ابراهیمی (دادستان کل حکومت ملی آذربایجان) در آستارا به سال 1299.
30 آبان- تولد فکرت امیروف (آهنگساز) در گنجه به سال 1301.

آذر (اوْخ آتان):
2 آذر- مرگ غلامحسین ساعدی (نویسنده) در پاریس به سال 1364.
4 آذر- مرگ جبار باغچه بان در 1345.
6 آذر- مرگ حسن بیگ زردابی (روزنامه نگار و ادیب) در باکو به سال 1286.
7 آذر- مرگ میرزا شفیع واضح (شاعر) در تفلیس به سال 1231.
9 آذر- صدور اعلامیة آیت الله شریعتمداری در غیرقانونی و غیر شرعی بودن اصل 110 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در سال 1358. تولد حسین بیگ زادة شکویی (جغرافیدان. استاد دانشگاه) در تبریز به سال 1312.
10 آذر- تولد نگار خیاوی (شاعر) در 1339.
14 آذر- مرگ محمد عابد خیابانی (شاعر) در تبریز به سال 1385.
16 آذر- مرگ عاشیق اسلام یوسفوف در 1347.
20 آذر- تولد عاشیق پناه پناهوف در 1305.
21 آذر- تشکیل حکومت ملی آذربایجان در تبریز به سال 1324. سرنگونی حکومت ملی آذربایجان توسط نیروهای ارتش پهلوی در 1325. درگذشت حیدر علیف رئیس جمهوری آذربایجان در آمریکا به سال 1382. تولد رضا براهنی (شاعر و نویسنده) در تبریز به سال 1314. تولد سلیم نیساری (ادیب و نسخه پژوه) در تبریز به سال 1299.
22 آذر- تولد رشید بهبودوف (خواننده) در 1294. تولد دکتر محمدتقی زهتابی (نویسنده و فعال سیاسی) در 1302. برگزاری مراسم سوزاندن کتابهای ترکی در تبریز به دستور حکومت پهلوی در 1325.
24 آذر- مرگ حبیب ساهر (معلم و شاعر) در تهران به سال 1364.
29 آذر- مرگ میرزا حسن رشدیه (بنیانگذار مدارس نوین) در قم به سال 1323.

دی (قارا قیش):
3 دی- تولد ضیاء بنیادوف (مورخ) در آستارا به سال 1300.
4 دی- مرگ محمد عارف (ادیب) در باکو به سال 1354. تولد حمید آرش آزاد (طنزنویس و روزنامه نگار) در تبریز به سال 1327.
5 دی- تولد رضا ناجی (بازیگر سینما) در تبریز به سال 1321.
7 دی- تولد زینب خانلارووا (خواننده) در 1315.
8 دی- تولد عزیزه جعفرزاده (شاعر و نویسنده) در 1300. تولد نصرت کسمنلی (شاعر) در 1325.
9 دی- صدور فرمان حکومت ملی آذربایجان برای تأسیس دانشگاه تبریز در 1324.
10 دی- روز وحدت آذربایجانیهای جهان. تولد بهمن وطن اوغلو (شاعر) در کلبجر به سال 1311. مرگ جعفر جبارلی (شاعر و نویسنده) در 1313. به دار آویخته شدن میرزا علی ثقه الاسلام تبریزی و دو پسران علی مسیو توسط روسها در 1290.
12 دی- تولد زلیم خان یعقوب (شاعر) در 1328. مرگ دکتر محمدتقی زهتابی (نویسنده و فعال سیاسی) در 1377.
13 دی- تولد عاصم اردبیلی (شاعر) (1320 ). مرگ جوادخان زیاد اوغلو حاکم گنجه به دست روسها در 1181. تولد غلامحسین ساعدی (نویسنده) در تبریز به سال 1314.
14 دی- مرگ علی نظمی (علی محمدزاده) (شاعر) در باکو به سال 1324.
15 دی- تولد آیت لله سیدمحمدکاظم شریعتمداری (مرجع تقلید) در تبریز به سال 1284. مرگ فرهاد آقازاده (شرقلی) (معلم و زبانشناس) در شوشا به سال 1309.
16 دی- اعلام رسمت یافتن زبان ترکی آذربایجانی در آذربایجان توسط حکومت ملی در 1324.
18 دی- مرگ احمدبیگ جوانشیر (نویسنده) در 1281.
22 دی – تولد دکتر محسن هشترودی (ریاضیدان) در هشترود به سال 1286.
24 دی- تولد غلامحسین ساعدی (نویسنده) در 1314. تولد آنار (نویسنده) در 1316.
26 دی- ورود نیروهای ارتش روسیه به تبریز در 1287. مرگ محمدعلی تربیت (نویسنده و شهردار تبریز) در 1318.
27 دی- تولد مدینه گلگون (شاعر) در باکو به سال 1304.
28 دی- مرگ یحیی ذکاء (نویسنده. پژوهشگر زبان و ادبیات) در تهران به سال 1379.
30 دی- کشتار آذربایجانیان در باکو توسط نیروهای ارتش شوروی در 1368 (قارا یانوار). تولد حمیده خانم جوانشیر (ادیب) در قره باغ به سال 1251.

بهمن (دوْندوران):
1 بهمن- تولد دکتر حسن احمدی گیوی (نویسنده و ادیب) در 1306. تولد دکتر اسفندیار قره باغی (آهنگساز و خواننده) در 1322.
3 بهمن- آزادسازی کلبجر از اشغال ارمنیان توسط ارتش آذربایجان در 1372. مرگ جلیل محمدقلیزاده (نویسنده و ناشر مجلة ملانصرالدین) در باکو به سال 1310. تولد علی توده (علی جوادزاده) (شاعر) در باکو به سال 1302.
4 بهمن- مرگ مجید صباغ ایرانی (شاعر با تخلص یالقیز) در تبریز به سال 1389.
5 بهمن- مرگ سعید سلماسی (شاعر و مجاهدمشروطه) در خوی به سال 1287.
6 بهمن- تصرف ادارات حکومتی همچون گمرک، پست، تلگراف و واحدهای جنگی تبریز توسط دسته
های مجاهدین در تبریز و آغاز مبارزه با محمدعلی شاه در 1285. تولد وارطان سالاخانیان (مبارز و فعال سیاسی) در تبریز به سال 1309.
8 بهمن- مرگ سیدحسن تقی زاده (نویسنده، فعال سیاسی) در تهران به سال 1348.
11 بهمن- تولد محمدامین رسولزاده (بنیانگذار جمهوری آذربایجان)در 1262. تولد نصیر پایگذار (شاعر و معلم) در تبریز به سال 1311.
14 بهمن- مرگ دکتر عباس زریاب خوی (مترجم و نویسنده) در تهران به سال 1373.
15 بهمن- تولد داریوش اقبالی (خواننده) در 1329. تولد پروفسور لطفی زاده (لطفعلی عسکرزاده) (فیزیکدان و بنیانگذار منطق فازی) در 1299.
16 بهمن- مرگ میرزا جعفر توپچی باشوف (شاعر و شرقشناس) در 1247. تولد قارا قارایف (آهنگساز) در باکو به سال 1296.
17 بهمن- مرگ حمیده خانم جوانشیر (ادیب) در باکو به سال1333.
19 بهمن- مرگ موسی خیابانی (مبارز) در درگیری با نیروهای دولتی در 1360.
21 بهمن- مرگ عاشیق شمشیر در 1358. تولد جلیل محمدقلیزاده (نویسنده و ناشر مجلة ملانصرالدین) در نخجوان به سال 1244.
22 بهمن- مرگ بهمن میرزای قاجار (شاهزاده و نویسنده) در 1262. تولد بهرام منصوروف (نوازنده) در باکو به 1289.
25 بهمن- مرگ مهدی باکری (رزمنده) در جبهة جنگ با عراق 1363. مرگ بختیار وهابزاده (شاعر) در 1387.
27 بهمن- مرگ اسماعیل امیرخیزی (مجاهد مشروطه و نویسنده) در 1344.
28 بهمن- اشغال سد سرسنگ در کنار رود ارس توسط نیروهای ارمنی در 1371.
29 بهمن- قیام مردم تبریز علیه رژیم پهلوی در 1356.

اسفند(بایرام):
1 اسفند- مرگ فکرت امیروف (آهنگساز) در 1362. تولد کریم باقری (فوتبالیست) در 1352. امضاء قرارداد ترکمنچای بین ایران و روسیه که بر اثر آن مناطق دیگری از قفقاز همچون ایروان و نخجوان به روسیه ملحق و جدایی کامل آذربایجان قفقاز مسجل شد. مرگ نادعلی همدانی (نویسنده) در تهران به سال 1387.
2 اسفند- تولد عاشیق یدالله عوض پور در 1317. روز جهانی زبان مادری. مرگ دده کاتیب (شاعر) در 1387. تولد بؤیوک آقا میرزا زاده (نقاش) در باکو به سال 1299.
3 اسفند- مرگ حمید باکری (رزمنده) در جبهة جنگ با عراق 1362. کشتار بی رحمانه مردم اورمیه به دست آشوریهای عثمانی در 1296.
4 اسفند- تولد حمید آراسلی (لغت شناس و ادیب) در گنجه به سال 1287.
6 اسفند- تولد دکتر حمید مولانا (نویسنده و استاد دانشگاه) در تبریز به سال 1315. تولد عبدالله شایق (نویسنده و معلم) در تفلیس به سال 1259.
7 اسفند- قتل عام زنان و کودکان آذربایجانی در شهر خوجالی قره باغ توسط ارمنیان در 1370 (فاجعة خوجالی).
8 اسفند- مرگ عاشیق اسد 1329. بروز درگیریهای قومی میان آذربایجانیان و ارمنیان در شهر سومگاییت به تحریک روسها در 1366.
9 اسفند- مرگ بهزاد بهزادی (فرهنگ نویس) در 1386.
10 اسفند- تولد عمران صلاحی (طنزنویس) در 1325.
11 اسفند- تولد احمد بیگ جوانشیر (نویسنده) 1206. اعتصاب سراسری کارگران و کارمندان گمرک و پست آذربایجان در اعتراض به بلژیکیها در سال 1285. تولد میرحسین موسوی (نخست وزیر) در 1320.
13 اسفند- تولد فخرالدین فخرالدینی (عکاس و نقاش) در 1311. تولد سعید سلماسی (شاعر و مجاهد) در سلماس به سال 1261.
15 اسفند – مرگ محمدامین رسولزاده (بنیانگذار جمهوری آذربایجان) 1335. خروج همیشگی ستارخان از تبریز و حرکت به تهران در 1288. مرگ عاشیق علعسگر در 1304. مرگ نگار رفیع بیگلی (شاعر) در 1359.
18 اسفند- مرگ میرزا عبدالرحم طالبوف (اندیشمند و نویسنده) در تیمورخانشورا به سال 1289. تولد قمر الماس زاده (بالرین) در باکو به سال 1293.
20 اسفند- مرگ سید احمد کسروی (مورخ و نویسنده) در تهران به سال 1324. تولد بهروز وثوقی (هنرپیشة سینما) در خوی به سال 1316.
21 اسفند- تولد فرهاد فخرالدینی (آهنگساز و رهبر ارکستر) در 1316. تولد سلیمان رستم (شاعر و نویسنده) در باکو به سال 1284.
22 اسفند- مرگ قاچاق نبی در 1274. مرگ علیرضا نابدل (مبارز) به دست مأموران حکومت پهلوی در سال 1350. مرگ غمگسار (علیقلی نجفوف) (شاعر) در تفلیس به سال 1297.
23 اسفند- تولد اقرار علیف (مورخ) در باکو به سال 1302. مرگ بابک خرمدین (قهرمان ملی آذربایجان) در سامراء به سال 216.
25 اسفند- تولد عاشیق شمشیر در 1271. تولد پروین اعتصامی (شاعر) در تبریز به سال 1285. تولد عاشیق اسلام یوسفوف در 1271. مرگ ابوالحسن اقبال آذر (خواننده) در 1349. مرگ علی تجلایی (رزمنده) در جبهة جنگ با عراق در 1363.
29 اسفند- تولد جعفر جبارلی (شاعر و نویسنده) در 1277. تولد عباس بارز (عباس اسلامی)(شاعر) در 1300. مرگ ثمین باغچه بان (شاعر، نویسنده و آهنگساز تبریزی) در استانبول به سال 1386.
30 اسفند- تولد صمد وورغون (شاعر و نمایشنامه نویس) در 1284.

1. همة تاریخها به هجری شمسی است.


آرتــیغین اوخوماغا بورا کلیک اِئلین
پنجشنبه 1396.3.11
بؤلوملر : ائشیتملی سوزلر ,

آذربایجانین تاریخی جغرافیاسی

0 گؤروش
یازار:‌ اهرلی


http://bayram.arzublog.com/uploads/bayram/tabriz_tunnel_11_.jpg

سرزمین آذربایجان در طول تاریخ هزاران ساله و پر فراز و نشیب خود با نامهای مختلفی در تاریخ ثبت شده است. و این اسامی معمولا از اسامی اقوامی گرفته شده بود که در آن سرزمین زیسته و دولتهای مقتدری را در آنجا بوجود آورده بودند.

اسامی که با استناد به اسناد تاریخی میشود به آن اشاره کرد،از جمله عبارتند از: سرزمین قوتتی ها، هوری ها، سایبیرها، آذها، ماننا، ماد، آلبان ، آذربایگان وآذربایجان.

اسم امروزی آذربایجان معرب آذربایگان میباشد که تخمینأ از اواخر قرن سوم قبل از میلاد تا زمان اشغال آنجا توسط اعراب بدان نام خوانده میشد.
آذربایگان یک کلمه کاملا ترکی بوده و در اصل متشکل ازاجزای : "آذ+ار+بای+گان یا قان معرب شده یعنی جان" میباشد.

ـ "آذ یا آس" نام قومی از ترکان قدیم ساکن در آذربایجان بوده که در نوشته های قدیم "اورخون ـ یئنی سئی" نامبرده شده است . "بارتولد" تاریخدان معروف روسی وابستگی آذها را با قبایل تورکوش که در منابع آشوری بارها به آنها اشاره شده است را محتمل میداند.

ـ "ار" دارای منشاء ترکی بوده و به معنی جوانمرد،فرد و انسان میباشد. این واژه به صورت پسوند به واژه های دیگر چسبیده و نام قبایل را بوجود میآورد(آوارـخزار یا خزرـ قاجار یا قجر و...) آزر یا آذر به معنی قوم و قبیله ای که بعدها با تغییرهای مختصری به "هازرـخازرـخزر"تبدیل شده است.

- "بای" یا"بَی" یا "بیکـ ـ بیگ" به معنی غنی ، حاکم، رئیس و... از طرفی "بایماق" در ترکی قدیم به معنی تکامل و پیشرفت میباشد.
- "گان" در زبان ترکی با قبول تغییرات آوایی به "قان" (و در زبان عرب به جان) مبدل شده و دارای معانی زیادی چون پدر، خاقان و ... میباشد و نیز "قان" در ترکی علامت فاعلی با تأکید و مبالغه است(چالیشقان) و بایقان یعنی تکامل یافته و بسیار پیشرفته. با توجه به مراتب مذکور، "آذربایگان" به معنی "پدر توانگر انسان آذ یا آسی" و به بیانی دیگر "پدر توانگر مبارک" و آذیهایی که بسیار پیشرفته هستند" میباشد. تاریخ قومی و نژادی آذربایجان با نژاد و ایل های ترک زبانی چون سومرها، ایلامی ها، ساویرها، قوتتی ها، اورارتوها، ماننا ها،ساکاها، کنگرها،مادها، اوغوزها،قبچاق ها و...مربوط است.» ( منبع 1 )

حدود و مرزهای جغرافیایی سرزمین آذربایجان از دیرباز طبق اسناد باقی مانده آشوری،ایلامی،بابلی و...کاملا قابل اثبات است. طبق این اسناد حدود این سرزمین از جنوب کوههای قفقاز تا سرزمین کاسسی ها(کرمانشاه و لرستان امروزی) بوده است. یعنی در داخل ایران امروزی علاوه بر مناطق ترکنشین کنونی( استانهای آذربایجان شرقی و غربی ،اردبیل،زنجان،قزوین، همدان،قسمتهایی از استانهای مرکزی و گیلان و..) کل استان کردستان و قسمتهای اعظمی از استانهای کرمانشاه و لرستان نیز جزو آذربایجان بوده است.

م.دیاکونوف در کتاب "تاریخ ماد" نتیجه گیری میکند که سرزمین تحت حاکمیت آتروپات زمان حمله اسکندر کبیر درست منطبق با مرزهای دولت ماننا بود و این سرزمین بعدها آذربایگان نامیده شد. ( منبع 2 )

طبق اسناد قدیمی عربی ،در صدر اسلام حدود جغرافیایی آذربایجان از شهر دربند در داغستان امروزی تا جنوب استان همدان امروزی بود.( دربندنامه،ص 25،چاپ تفلیس 1898). ( منبع 3 )

در دوران اشغال آذربایجان توسط خلفای اموی و عباسی نیز جغرافیای ارضی آذربایجان بدون تغییر و از همدان تا دربند باقی مانده بود و تحت نام "مملکت آذربایجان" تحت فرمانروایی یک حاکم عرب اداره میشد.

در مورد محدوده‌ی جغرافیایی آذربایجان در دوره اسلامی، مدارک زیادی از جغرافی‌نگاران و مورخان وجود دارد . همه این نوشته‌ها و نظرات که از دانشمندان و جهانگردان و جغرافی ‌نگاران به نام ارائه گردیده، آذربایجان را تقریباً سرزمینی دانسته‌اند که از شمال به دربند و از جنوب به همدان (لازم به ذکر است که بعضی از منابع که ارائه گردید قسمتی از کردستان را نیز در قلمرو آذربایجان به حساب آورده‌اند. از جمله سیسر یا سنه = سنندج) و از غرب و شمال غربی به امپراتوری عثمانی و از شرق به استان گیلان محدود بوده است که تقریباً شامل استان های کنونی آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، زنجان، قزوین، همدان و قسمتی از استانهای مرکزی، کردستان، گیلان و کرمانشاه است.

بلعمی از وزرای عهد سامانی که کتاب تاریخ طبری را ترجمه و تخلیص کرده است، در مورد حدود آذربایجان چنین می‌نویسد: «اول حد از همدان گیرند تا به ابهر و زنگان بیرون شوند و آخرش به دربند خزران و بدین میانه، هر چه شهرها است همه را آذربایگان خوانند ... راه‌ها به آخر آذربایگان که از آن جمله بلاد خزران شوند، گروهی بر خشک و گروهی از دریا، که از هر راهی دربند خوانند و به تازی باب گویند.» ( منبع 4 )

مورخ و دانشمند شهیر محمود کاشغری در کتاب ارزشمند "دیوان لغات الترک" که در هزار سال پیش نوشته راجع به سرزمینهای ترکان، از جمله آذربایجان، معلومات زیادی را ارائه داده و مرزهای آذربایجان را از قم تا دربند ذکر کرده است.» ( منبع 5 )

دکتر رحیم رئیس‌نیا نویسنده کتاب «‌آذربایجان در سیر تاریخ ایـران»، به نقشه‌ای اشاره کرده است که شریف ادریسی (493-560 ق) جغرافی‌دان و نقشه نگار مراکشی در حدود سال 549 ق کشیده است و کنراد مولر آلمانی در سال 1928 با الفبای لاتین آن را منتشر نموده است. به نوشته او، شریف ادریسی در نقشه‌ای که کشیده، اراضی میان کوه‌های قفقاز و کر را – شروان - «‌آدری آذربایجان» (آذربایجان پسین و یا عقبی) و اراضی بین رودهای ارس و کر را «‌بقیه آردی آذربایجان» و آذربایجان کنونی ایران را «‌بلاد آذربایجان» نامیده است» ( منبع 6 )

در دوران هزار ساله بعد ازاتمام حاکمیت اعراب ، آذربایجان بعنوان یک مملکت خودگردان و مستقل در ترکیب امپراتوری های ترک غزنوی، سلجوقی،اتابکان آذربایجان، ایلخانیان، قاراقویونلی و آغ قویونلی ها، صفویه، افشار و قاجار بود. آذربایجان در بخشهای طولانی از این دوران ،مثلا دوران ایلخانیان، قارا قویونلوها و آق قویونلوها، صفویان تا زمان شاه عباس کبیر و قاجار ، خود مرکز قدرت بود و بر سایر قسمتهای این امپراتوری ها حاکمیت داشت.

اولین اثری که به یک زبان اروپایی در باره اراضی جغرافیایی آذربایجان نوشته شده است ،کتابی است به زبان روسی با عنوان "اوضاع سیاسی ولایت آذربایجان" که توسط pokovnik S.D. Burnasev (1743-1824) در سال 1793 در شهر Kursk روسیه چاپ شده است. این کتاب که قبل از اشغال مناطق شمالی آذربایجان توسط روسها چاپ شده است. در صفحه 4 این کتاب آمده است : در وضعیت امروزی اراضی آذربایجان ،از شمال که شروع کنیم به گرجستان چسبیده و در آنجا مناطق Kartli و kaxetiya را دارد، در سمت مشرق به دریای خزر و ولایت گیلان ختم میشود و در مسافتی نیم روزه از آنجا به عراق عجم در جنوب همدان ختم میشود از طرف مغرب با عثمانی هم مرز است.» ( منبع 4 )

اسناد ذکر شده نشان میدهد که تا اواخر قرن 18 میلادی هیچ تغییر اساسی در مرزهای جغرافیایی و ائتنیکی آذربایجان بوجود نیامده بود ولی بعد از تقسیم شدن آذربایجان به دو قسمت شمالی و جنوبی در سال 1824 به مرور زمان تغییرات زیادی در این سرزمین باستانی به وقوع می پیوندد و دو بدنه از هم جدا شده آذربایجان سرنوشتشان جدا از هم شکل میگیرد و هر دو دچار بلایای غم انگیزی می شوند و تغییرات اتنیکی و مرزی را نیز متحمل میشوند.

 http://bayram.arzublog.com/uploads/bayram/22metraqchi_tebriz_chizgisi.jpg

آذربایجان شمالی:

بعد از اشغال شمال آذربایجان توسط روسها ، تزارهای روس برای رسیدن به آرزوی دیرینه خود مبنی بر ایجاد کشوری مسیحی ارمنی در قلب جهان ترک که پایگاهی برای روسیه در قفقاز باشد، شروع به تدارک و تهیه زمینه آن کردند. دولت تزاری روسیه ، در قرارداد ترکمنچای ماده ای را گنجانده بود که طبق آن دولت قاجار تعهد داده بود که اسباب مهاجرت ارمنی های ساکن ممالک محروسه به روسیه را با هزینه خود مهیا کند. و روسیه 40 هزار خانوار از این ارمنیهای مهاجر را در شهرها و دهات آذربایجان، خصوصا اطراف شهر کاملا ترکنشین ایروان سکونت داد. لازم به ذکر است که اولین خانوار ارمنی، که خانوار مهاجری از شهر مراغه بود، در همین زمان در خانکندی قاراباغ سکونت داده شد. بعدها ارمنی های فراری از عثمانی را نیز در قسمتهای غرب خاک آذربایجان شمالی مسکون کردند و بتدریج مقدمات تشکیل کشور ارمنی را شروع کردند. تا اینکه در سال 1918 ارمنستان در منطقه ای که هرگز ارمنی نشین نبود تشکیل شد و این در حالی بود که در آن زمان نیز بیش از 70% ساکنین پایتخت این کشور قلابی، ایروان، را ترکهای آذری تشکیل میدادند ولی به مرور زمان ده ها هزار نفر از آنها قتل عام شدند و بقیه را هم از آنجا فراری دادند. لازم به ذکر است که ارمنستان کنونی همیشه قطعه ای از خاک مقدس آذربایجان و ترکنشین بود . ارمنستان تاریخی که بمدت کوتاهی در اوایل سده اول میلاد مسیح وجود تاریخی داشت در غرب دریاچه وان قرار داشت نه در آذربایجان. ارمنی ها هم اول قصد داشتند با کمک غرب و روسیه در همان منطقه کشوری را برای خود درست کنند ولی با تمام تلاشها و جنایات بیحد و حسابشان در اوایل جنگ جهانی اول در آنجا از ترکان عثمانی شکست خوردند و به آذربایجان شمالی که تحت اشغال روسها بود فرار کردند و به تشویق و کمک روسها با ریختن خون صدها هزار آذربایجانی کشور قلابی ارمنستان کنونی را در خاکی که هرگز به آنها متعلق نبود ایجاد کردند.

تا سال 1918 آذربایجان شمالی تحت سلطه روسیه تزاری بود تا اینکه مردم آذربایجان به رهبری محمد امین رسول زاده در آن سال موفق به ایجاد جمهوری دموکراتیک آذربایجان شدند و این جمهوری مستقل، که اولین جمهوری دموکراتیک در جهان شرق بود، در مدت دوسال به پیشرفتهای عظیمی در ساحه های اقتصاد ، کولتور، دمکراسی و ...نایل شد. شونیسم استیلاگر روس که تسلط خود بر چاههای نفت آذربایجان را از دست داده بود، این بار که در لباس کمونیسم ظاهر شده بود تاب دیدن آذربایجان آزاد ومستقل را نداشت، به دستور مستقیم لنین جنایتکار، این جمهوری در سال 1920 توسط ارتش سرخ به خاک و خون کشیده شد و آذربایجان شمالی دوباره به اشغال روسها درآمد. روسها بعد از اشغال آذربایجان هزاران نفر را اعدام و بیش از 80 هزار نفر از مبارزین و روشنفکران آذری را به سیبری تبعید کردند و همه آنها در آنجا جان باختند.

اراضی جمهوری آذربایجان که در محافل بین المللی آن زمان به رسمیت شناخته شده بود، بیش از 135 هزار کیلومتر مربع بود، و بعد از اشغال دوباره توسط روسها ، دوباره با تهدید و زور توسط لنین و استالین تجزیه شده و به دیگران بخشیده شد، شهر دربند به روسیه ، بورجالی را به گرجستان و زنگه زور و گویچه ماهالی را به ارمنستان دادند بطوری که اراضی آذربایجان به 86600 کیلومتر مربع تقلیل یافت، که مساحت امروزه جمهوری مستقل آذربایجان را تشکیل میدهد. بعد از فروپاشی شوروی نیز روسهای سلطه گر دست از سر آذربایجان برنداشته اند و بیش از 20% خاک آذربایجان را به اشغال ارمنیهای داشناک و جنایتکار در آورده اند ، البته دولت ایران نیز به همان اندازه به ارمنیها کمک کرده و میکند.

 

آذربایجان جنوبی:

بعد از اشغال شمال آذربایجان توسط روسها، آذربایجان جنوبی تا انقراض سلسله قاجار به صورت مملکت خودگردان با حفظ خاکهای تاریخی خود در ترکیب ممالک محروسه قاجار به حیات خود ادامه داد، اما جدا شدن قسمت شمالی آن، ضربه شدیدی بود بر پیکر آذربایجان کهن و روحیه مردم غیرتمند آن، و همچنین باعث تضعیف نفوذ و موقعیت ترکها و آذربایجان در ممالک محروسه قاجار شد.

سرزمینهای تحت حاکمیت قاجار "ممالک محروسه قاجار" نامیده میشد و از چهار مملکت مستقل و کاملا خودگردان، آذربایجان؛ خراسان و ... و چند ایالت،گیلان و... تشکیل شده بود.

دولت استعمارگر انگلیس که موفق به تحمیل قرارداد ننگین 1919 بر دولت قاجار نشده بود و از پیشرفت نتایج مشروطیت و شروع نهادینه شدن دمکراسی و همراهی احمد شاه با این روند، شدیدا نگران بود، با ترتیب دادن کودتایی در سوم اسفند سال 1299 نوکر و دست نشانده خود، رضا پالانی، مهتر سابق سفارت انگلیس در تهران ، را بر اریکه قدرت نشاندند و حاکمیت را به اقلیت فارس که از دوران زندیان دربست نوکر و آلت دست انگلیس بودند، منتقل کردند. طبق یادداشتهای آن زمان، فقط 8% جمعیت ممالک محروسه را اقلیت فارس که تا آن زمان تاجیک نامیده میشدند، تشکیل میدادند .( انگلیس در تمام کشورهای تحت مستعمره یا تحت نفوذ خود حکومت را به دست اقلیتی کوچک میداد تا راحتر بتوانند آنها را کنترل کنند، چون این دولت های دست نشانده برای ادامه حاکمیت مجبور به اطاعت از آنها بودند.) .با شروع حکومت دست نشانده رضا پالانی ممالک محروسه دربست در اختیار انگلیس قرار گرفت. رضا پالانی در طول حکومت 20 ساله خود با کمک انگلیس مشروطیت و مظاهر آن را کلا از بین برد و حکومتهای خودگردان ممالک محروسه را با وحشیانه ترین روشها از بین برد و یک حکومت مرکزی منسجم قابل کنترل انگلیس را به وجود آورد. یکی از اهداف انگلیسی ها از به روی کار آوردن رضا پالانی از بین بردن حاکمیت و نفوذ ترکها در ممالک محروسه بود. انگلیسی ها صدها سال با ترکهای عثمانی، ترکان حاکم در هند، قاجار و... درگیر بودند ، و با توجه به سابقه تاریخی ترکان در آفریدن امپراتوری ها، در همه جا سعی میکردند تا نفوذ ترکها را کم کنند تا آنها نتوانند زمانی دوباره متحد شده و منافع استعمارگران غرب را تهدید کنند. علاوه بر آن در ممالک محروسه قاجار این ترکان بودند که سرسختانه در مقابل نقشه های سلطه گرانه انگلیس می ایستادند ، مثلا قشقایی ها در جنوب، کلنل محمد تقی خان پسیان در خراسان ،خیابانی در آذربایجان و ... و همچنین همه ایده های آزادی خواهی، سوسیالیستی و ضد استماری نیز، که در تضاد با اهداف امپریالیستی انگلیس بود، همیشه از طرف ترکان مطرح میشد، مثلا انقلاب مشروطیت،نهضت خیابانی، و...
لذا ترک ستیزی و محو آذربایجان مهمترین وظیفه ای بود که بر عهده رضا پالانی گذاشته شده بود. همه نقشه ها توسط انگلیسی ها کشیده میشد و رضا پالانی آنها را اجرا میکرد. بعد از منحل کردن سلسله قاجار، ممالک محروسه قاجار به ممالک محروسه پهلوی تغییر نام داده شد و بعد از چندین سال جنگ بر علیه حکومت های خودگردان ممالک محروسه، و از بین بردن آنها، در سال 1936 اسم "ایران" را که از لابلای افسانه های شاهنامه پیدا کرده بودند بر روی ممالک محروسه گذاشتند.البته اول میخواستند اسم پرشیا یا پارس را انتخاب کنند ولی با توجه به اینکه انتخاب آن اسم موجب عکس العمل های شدیدی از طرف اقوام غیر فارس، خصوصا ترکان میشد، جرأت آن کار را نکردند ولی در پشت نام ایران همان نقشه فارس کردن ایران را دنبال کردند و میکنند.

برای هویت زدایی از ترکان ، زبان بی خاصیت فارسی را که زبان اقلیتی 8 درصدی بود رسمی کردند، آموزش به زبان ترکی را ممنوع، آثار باستانی ترکان را نابود،چاپ و داشتن کتب ترکی را ممنوع؛ تاریخ ترکان و ایران را کلا جعل و صدها کار غیر انسانی و فاشیستی دیگر در این راستا انجام دادند .مملکت آذربایجان را به استانهای مختلف تقسیم و اسم آذربایجان را از روی آنها برداشتند تا کلا اسم آذربایجان از ذهن ترکان زدوده شود. انگلیسی ها ایدولوژی موهوم و بی اساس آریاگرایی را نیز از همین دوران وارد ایران کردند، و با اجیر کردن دهها مزدور، برای فارسها تاریخی با شکوه؛ ( کلا جعلی ) را نویساندند تا به حاکمیت نامشروع و دست نشانده آنها مشروعیت تاریخی درست کنند.

رضا پالانی پس از بوجود آوردن یک حکومت مرکزی مستبد، بدستور اربابانش تقسیم اداری کشور را عوض کرد. در تاریخ 16/8/1316به موجب قانون مجلس رضا شاه، تقسیمات کشور و همچنین اسامی تاریخی ایالات حذف و در اقدامی سفیهانه کشور ایران به شش استان شمال غرب، غرب، شمال، جنوب، مکران و شمال شرق تقسیم می شود. کوتاه مدتی بعد در آذرماه همان سال با تجدید نظر در تقسیمات سابق، کشور ایران به ده استان تقسیم شده و بصورت مضحکی بر اساس شماره هایی از یک تا ده نام گذاری می شود. تبریز مرکز استان سوم و اورمیه مرکز استان چهارم شده حدود آذربایجان و نام آذربایجان بطور کامل از نقشه کشور حذف می شود. در این تقسیم بندی اردبیل جز استان سوم است.
اما این تقسیم بندیهای خائنانه و نامگذاریهای ابلهانه بغیر از دوران پر افتخار جمهوری آذربایجان ایران تا سال 1339 ادامه می یابد. در این سال استانهای سوم و چهارم با نامهای آذربایجان شرقی و غربی ایجاد می گردد. در کل کشور ایران به 13 استان و 8 فرمانداری کل(بعدا 11 فرمانداری کل) تقسیم می شود. در تقسیمات جدید اگرچه برخی از شهرهای آذربایجان( اراک، ساوه، سونقور، بیجار، قروه، انزلی و...) به استانهای مجاور داده می شود و همدان را از پیکره آذربایجان جدا و به فرمانداری کل تبدیل میکنند اما خوشبختانه استانهای آذربایجان شرقی و غربی از تیغ پان آریانیسم پهلوی تا حدی در امان می مانند. در این تقسیم بندی استانهای اردبیل و زنجان جز استان آذربایجان شرقی هستند. در این میان آستارا که قبلا بخشی از شهرستان اردبیل بود خود در سال 1337 به یک شهرستان تبدیل شد. این شهر کاملا آذربایجانی در کمال ناباوری، در سال 1350 از آذربایجان شرقی جدا و به گیلان واگذار گردید. با جدا شدن آستارا از اردبیل ارتباط آذربایجان ایران با دریای خزر بطورکامل قطع شد و تمام سواحل غربی دریای خزر به گیلان واگذار گردید. به این ترتیب آذربایجان ایران تنها بندر خزریانی خود را از دست داد واز همه عواید گمرکی، توریستی، شیلات ... که متعلق به این بندر بود محروم شد.

بتدریج زنجان نیز فرمانداری کل شده همراه دیگر فرمانداریهای کل یازده گانه تا سال 1357 به استان تبدیل می شود. در این مدت اردبیل نیز در حال طی کردن پروسه تبدیل شهرستان به فرمانداری کل بود که به دلیل بروز انقلاب این روند متوقف شد.

تجزیه خائنانه خاک آذربایجان در دوره جمهوری اسلامی، که ادامه دهنده راه و سیاست رژیم پهلوی در پشت پرده اسلام میباشد ادامه یافته است. جمهوری شوینیستی فارس، به اصطلاح اسلامی، اول قزوین را از زنجان جدا کرد و بعد در سال 1372 اردبیل را از آذربایجان شرقی جدا کرده و به استانهای مستقل تبدیل و نام ابدی آذربایجان را از روی آنها حذف کردند. 2 سال پیش نیز گردنه زیبای حیران را از استان اردبیل جدا و به گیلان بخشیدند. البته این تاجیکهای آریاپرست و فاشیست قصد دارند تا محو کامل اسم آذربایجان به این تقسیم بندی های خائنانه ادامه بدهند. بد نیست اشاره ای هم به تقسیم استان خراسان بکنیم که به 3 استان تقسیم کردند ولی اسم تاریخی خراسان را بر روی هر سه استان باقی گذاشتند.این فاشیست ها با حذف اسم آذربایجان از روی زنجان، همدان، قزوین، ساوه و... به تاریخ خیانت کرده اند و ملت آذربایجان هیچوقت این تقسیمات کذایی را قبول نخواهند کرد.

 

از دیگر حوادثی بزرگی که در آذربایجان جنوبی در 100 سال اخیر رخ داده است از جمله عبارتند از:

1- انقلاب مشروطیت که با دسایس انگلیس و روسیه و نوکران داخلی آنها یعنی پان فارسها ، که به تازگی توسط انگلیس سازماندهی شده بودند و پشت پرده پان ایرانیسم در فضای سیاسی ایران آنروز خود را نشان میدادند به شکست کشانده شد.

2- تلاش کشورهای استعمارگر غربی و روسیه برای ایجاد کشور آسوری ـ ارمنی در غرب دریاچه اورمیه:
فتنه گری ارامنه و آسوری ها در کشور عثمانی و همدستی آنها با روسهای جنایتکار موجب اخراج آنها از قلمرو دولت عثمانی شد. و با همدستی دولتهای انگلیس و روسیه به آذربایجان جنوبی سرازیر شدند. همه این مهاجرین که توسط استعمارگران مسلح شده بودند، با تشویق اربابانشان به فکر تاسیس ادوات آسوری ـ ارمنی در خاک آذربایجان شدند. از مارس سال 1918 با همکاری سربازان روسیه و انگلیس شروع به قتل عام در مناطق اورمیه، خوی، سلماس و ... کردند. در عرض 3 ماه موفق به قتل عام 300 هزار آذربایجانی شدند. دولت مرکزی قاجار که در این زمان آخرین نفسهایش را میکشید و کلا تحت نفوذ شوینیسم فارس در آمده بود کنترلی بر منطقه نداشت و میلی هم به کمک کردن نداشت. مردم آذربایجان از دولت عثمانی کمک خواستند و اردوی قهرمان ترک در اگوست 1918 بساط این جانیان وحشی را برچید و مردم مظلوم آذربایجان را از دست آنها نجات دادند.

در اثر این قتل عامها صدها روستای ترکنشین در استان آذربایجان غربی کنونی خالی از سکنه شدند .در این مناطق خالی شده بعدا ، طبق نقشه های دقیق و برنامه ریزی شده، ایلات و قبایل کرد، که رضا پالانی به دستور اربابانش با فرستادن دعوتنامه هایی به سران آنها، از ترکیه، کوههای شمال عراق و سوریه به آذربایجان آورده بود، سکونت داده شدند. هدف استعمار گران و نوکران داخلی آنها، یعنی شونیسم فارس، از مسکون کردن کردهای بیگانه در خاک آذربایجان، تلاش برای قطع ارتباط خاکی آذربایجان با ترکیه، تا راحتتر بتوانند هویت ترکی مردم آنجا را از بین ببرند، تضعیف آذربایجان در مقابل حکومت مرکزی، و استفاده از کردها بر علیه آذربایجان زمانی که لازم داشته باشند،بود.» ( منبع 8 )

3- چپاول و قتل و غارت کردهای ایلاتی و تازه وارد در آذربایجان، به رهبری اسماعیل سمیتقوی جنایتکار، هنوز زخمهای ناشی از جنایات صلیبیون ارمنی و آسوری التیام نیافته بود که کردهای غارتگر و جانی را به جان مردم بی پناه آذربایجان انداختند. کردها هزاران نفر بیگناه را در غرب دریاچه اورمیه قتل عام کردند و موقعی که مردم از کمک حکومت مرکزی نا امید شدند، شروع به سازماندهی و دفاع از خود کردند و کردها را عقب نشاندند . ولی وقتی که دولت مرکزی، که دست رضا پالانی بود، وضعیت ضعیف کردهای غارتگر را دید سریعا به آذربایجان نیرو فرستاد و دستجات مسلح آذری را خلع سلاح کرد و دست کردها را برای قتل و غارت باز گذاشت و در مقابل نارضایتی مردم ، گفتند که اگر امنیت میخواهید از این منطقه کوچ کنید و به جاهای امن کشور بروید. همانطور که مشاهده میکنید همه این بازی ها فقط برای جا باز کردن برای کردهای مهاجر در آذربایجان بود.

4- نهضت شیخ محمد خیابانی : این قیام در فروردین 1299 شمسی، آغاز شد، نهادهای دولتی تبریز را به تصرف خود درآورد و مردم تبریز به رهبری شیخ محمد خیابانی، شهر را از دست دولتیان خارج ساخته و حکومت ملی آذربایجان، آزادیستان، را تشکیل دادند و این دولت بیش از پنج ماه عمر نداشت، اما به دلیل خیانت کسانی که قول همکاری داده بودند، کم بودن نیروها و حضور قزاقخانه در کنار شهر تبریز و همکاری آن ها با حکومت مرکزی، این قیام به شکست منجر شد و شیخ محمد خیابانی را در 21 شهریور 1299 در چهل سالگی با وحشیت تمام به شهادت رساندند.

5- تشکیل حکومت ملی آذربایجان به رهبری شهید سید جعفر پیشه وری در 21 آذر سال 1945 این حکومت ملی در مدت یکسال عمر خود خدمات فراوان فراموش نشدنی را به مردم آذربایجان کرد. این حکومت توسط ارتش جنایتکار شاه که مستقیما توسط امریکا و انگلیس حمایت میشد در 27 آذر سال 1946 از بین برده شد و بیش از 70 هزار نفر از مردم آذربایجان به قتل رسیدند و بیش از ده ها هزار نفر از مردم معمولی به آذربایجان شمالی پناه بردند. ارتش اشغالگر فارس بدترین جنایات ممکن را بر علیه ملت آذربایجان انجام دادند و بهتر است که آن را از نوشته های ویلیام داگلاس، قاضی عالی رتبه دیوان عالی آمریکا که با چشم خود شاهد این جنایات بود، بخوانیم:

زمانی که ارتش دولتی وارد آذربایجان شد سرو صدای نعره آوری ایجاد کرد. سربازان دولتی تاراج را آغاز کردند، غارت می‌کردند و می‌بردند هرچه به دستشان می‌رسید و به آن هم رحم نمی‌کردند. (در مقام مقایسه) ارتش روس‌ها از رفتار و کردار بغایت بهتری برخوردار بودند. ارتش دولتی که خود را ارتش نجات بخش می‌نامید، قشون درنده و اشغالگر بود. این ارتش زخمهای وحشتناکی در مردم به جای گذاشت. خرمن های دهقانان سوزانده شده نابود گشتند، زنان و دختران روستاییان آذربایجان مورد تجاوز جنسی قرار گرفتند. خانه‌های مردم غارت و چپاول شدند. اغنام و احشام (چهارپایان) روستاییان به غارت رفتند و دزدیده شدند. ارتش دولتی خارج از کنترل بود. ماموریت ارتش شاهنشاهی آزادی و نجات بود، اما این ارتش مردم عادی را مورد شکار قرار داد و ویرانی، غارت و مرگ از خود بجای گذاشت.» ( منبع 9 )

در خاتمه لازم دیدم که اشاره ای هم به جغرافیای ارضی آذربایجان از زبان ارتش شاهنشاهی بکنم: ژنرال دکتر محمود پناهیان در سال 1972 کتاب "فرهنگ جغرافیای ملی ترکان ایران زمین" را در 4 جلد به همراه 1 جلد حاوی نقشه منتشر کرد.او این کتاب را بر اساس کتاب 10 جلدی " فرهنگ جغرافیای ایران" از انتشارات دایره جغرافیای ستاد ارتش شاهنشاهی ایران" چاپ 1331 شمسی نوشته است. در این کتاب که با مطالعات و تحقیقات دقیق نوشته شده است اطلاعات کامل، حتی در مورد دهات چند خانواری، آذربایجان ارائه شده است، شهرهای اراک، همدان، ساوه آستارا، قزوین و... جزوی از سرزمین آذربایجان ثبت شده است و مساحت آذربایجان جنوبی 280 هزار کیلومتر مربع ذکر شده است.

 

منابع

1- استاد پرویز یکانی زارع،مورخ و فولکلورشناس معاصر، نشریه اویرنجی شماره 3
2- تاریخ ماد، م. دیاکونوف، ص 165
3- دربندنامه،ص 25،چاپ تفلیس1898.
4- احمدبن واضع یعقوبی، البلدان، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1356، ص بلعمی، تاریخنامه طبری، تصحیح و تحشیه محمد روشن، ج، تهران، نشر نو، 1368، ص 529
5- " دیوان لغات الترک" ، محمود کاشغری
6- رحیم رئیس‌نیا، آذربایجان در سیر تاریخ ایران، بخش اول، صص 82-81.
7- pokovnikS.D. Burnasev ، "اوضاع سیاسی ولایت آذربایجان" صفحه 4
8- سرزمین‌های ناآشنا و مردمانی مهربان، Strange Lands and Friendly People، ویلیام داگلاس.
9- "اورمیه در محاربه عالم سوز"، معتمدالوزرا،کاوه بیات٫ چاپ تهران


http://bayram.arzublog.com/uploads/bayram/bazar.jpg


آرتــیغین اوخوماغا بورا کلیک اِئلین
شنبه 1396.2.2
بؤلوملر : آذربایجان ,