اوشاقلیق عالمی سیرلی-سئحیرلی بیر عالمدیر. ساده و صمیمی بو بالاجا انسان‌لار اؤز عالملرینده ساده‌لیک و صمیمیتله یاشاییرلار. اونلار هر گون اؤز دونیا باخیشلارین گئنیشلندیریرلر. اوشاغین دونیا گؤروشو چوخ ساده‌دیر آنجاق او اطرافینداکی هر نه­یی آرتیق تانیماق و سیناماق ایسته­ییر.

اوشاق هله ان کؤرپه چاغیندا الینه دوشن هر نه­یی دیشینه وورور و آغزینا تپیر. بو، اوشاغین بیرینجی و ان یاخین سیناق وسیله‌سیدیر. اوشاق بوی آتارکن اویونچاقلاری. گلینجیکلری، ائو اشیا‌لاری و الینه دوشن هر نه­یی سؤکور. داغیدیر و اونون ایچین ائشیگه تؤکور. بئله‌لیکله او یئنی عالم‌لر کشف ائدیر، یئنی دونیا گؤروشو کسب ائدیر. او حتی باشقا اوشاقلاری و بؤیوکلری ده گلینجیک کیمی فرض ائدیب بارماغین اونلارین گؤزونه، آغزینا و دیشینه سوخور و اونلارین دا ایچریسین گؤرمک ایسته­ییر.

اوشاق داها بیر آز دیرچلیرکن بؤیوکلرین باشماغین و پالتارین گئییر. بونونلا او بؤیوک اولماق و داها جدی عالمی تانیماق آرزولاییر.

اوشاق بیرینجی گون عالمدن هئچ نه بیلمیر. او هر بیر یئنی شئی کشف ائدرکن هئچ ده تعجب‌لنمیر و اونو عالمین بیر پارچاسی کیمی قبول ائدیر.

اوشاق رئال عالم ایله یاناشی اؤز خیال عالمینده ده بیر شئی‌لر یارا‌دیر. آنجاق اونلاری دا خیال دگیل رئال کیمی قبول ائدیر.

اوشاق پری‌لره و دئو‌لره علاقه گؤستریر و اونلاری اولدوغو کیمی قبول ائدیر. ناغیللاری ائشیدرکن ناغیللاردا یاشاییر، اؤزون اونلارین یئرینه دگیل اونلارین بیری بیلیر و ناغیللاردان آلینان بو سونوچ و نتیجه­نی جاندان-اوره­کدن قبول ائدیر و بو سونوچ سون گونه­دک اوشاغین ذهنینده یئر آلیر و اونون یادداشیندا یورد سالیر و بو اوشاق بؤیویندن سونرا دا گرکلی یئرلرده همین یادداشلار اونا یول گؤستریجی اولا بیلیر.

اوشاق دیلی و اوشاق ادبیاتینا گلدیکده دئمه­لی­ییک: اوشاق ادبیاتی اوشاغین عالمیندن آیری دگیل. یوخاریدا اشاره اولونان ساده­لیکلر. صمیمیّت­لر، خیاللار، هامیسی اوشاق ادبیاتیندا یئر آلیر.

اوشاق، دیل آچاندا بیر و سونرا‌لار چوخ ایکی هجا‌لی سؤزلر ایله دیل آچیر.

بیر هجا‌لی سؤزلردن(جیز-بوو) و ایکی هجا‌لی سؤزلردن (قاقا- پپه-بابا- چیچی) و بئله سؤزلری مثال گتیرمک اولار.

اوشاغین دیلی تکمیللشدیکجه سؤزلرینین هجاسی دا آرتیر، آنجاق اوشاق ادبیاتی و اوشاق شعرینین هجا‌لاری چوخ بئش و یئددی هجا‌لی شعرلر اولور و چوخ­هجا‌لی شعرلر اوشاق عالمینه داخل اولمورلار، چونکی اوشاغی ساده‌لیکدن اوزاقلادا بیلیرلر.

اوشاق دیل آچارکن ایلک باشدا چوخ قیسا جمله‌لر یارا‌دیر: بابا گلدی .. قاقا آلدی. اوشاق ادبیاتی دا بو قیسا‌لیق و بو ساده‌لیگی اؤزونه اؤرنک توتما‌لیدیر. بیز اوشاغا غزل یاخود قصیده اوخویانماریق چونکی اونون ذهنینده اونا یئر یوخدور. آتا-بابا‌لاریمیز و اوزون ایللر بویو نسیل‌لریمیزین سیناغیندان چیخمیش اوشاق ادبیاتی و اوشاق فولکلورو بوگونکو اوشاق ادبیاتی و اوشاق شعری یازانلارا گؤزل نمونه‌لردیر.

مین ایللرین سوزگجیندن سوزولموش بو قوشماجایا دقت ائدک:

. .        

-ایینه-ایینه     اوجو دویمه

بربرینجی       شام آغاجی

شاتیر کئچر    قوز آغاجی

هاپبان          هوپبان

یاریل          ییرتیل

سو ایچ        قورتول.

هر بیر اوشاق، بو قوشماجانی دینله­دیکده اونو تکرار ائتمک ایسته­ییر چونکی بو بالاجا اوشاق اویونو اوشاغین روحونا اویغوندور، اونون مصراعلاری ایکی، اوچ و دؤرد هجا‌لی سؤزلردن یارانیب.

هابئله‌دیر:

بورا بیر قوش قوندو

بو گؤردو

بو توتدو

بو بیشیردی

بو یئدی

جیققی‌لییا قالمادی، جیققی‌لییا قالمادی.

هجا‌لاردان علاوه اوشاغین ذهنین و فکرین اؤزونه چکن باشقا بیر فاکت، سؤزون و شعرین موسیقیسی‌دیر. بو پارچایا دقت ائدک:

بو دئدی: گلین گئدک اوغورلوغا

بو دئدی: هانی اوجا نردیوان؟

بو دئدی: مندن اوجا نردیوان؟

بو دئدی: آللاها باخین، تانرییا باخین گئتمیین

بو دئدی: خالام قیزین آلین منه

تاپدییین بونون باشینا،

تاپدییین بونون باشینا.

گؤروندوگو کیمی بورادا هجا‌لارین سایی چوخ اولسا دا سؤزون موسیقیسی اونو اویناق بیر ریتمه سالیب و بئله‌لیکله اونو اوشاق عالمینه و اوشاق ادبیاتینا داخل ائدیبدیر.

اوشاق شعرینده و اوشاق ادبیاتیندا گاهدان کلاسیک شعریمیزین قایدا‌لاری پوزولور و مصراعلارین هجا سایلاری و قافیه و ردیف قانونلاری ایزلنمیر و بو دا اوشاغین یئنی عالم‌لر یاراتماغی و رئال عالمین چرچیوه‌سینده دایانماماغینا بیر ثبوتدور:

-بنؤوشه

-بنده دوشه

-بیزدن سیزه کیم دوشه؟

باخین، بو اوشاق اویونونون بیرینجی مصراعسی 3، ایکینجی 4، و اوچونجو مصراعسی 7 هجا‌لی گلیبدیر.

اوشاق فولکلورو و اوشاق ادبیاتیندا ایکی طرفلی دانیشیق اؤزونه مخصوص یئر آلیر، بو ایسه اوشاغین دقتین اؤزونه چکن عامللردن بیریدیر:

پیس- پیسلی خالا هاردان گلیسن؟

-گیلاندان.

- هانی به شله­ن؟

-آلدیلار.

-نیه وئریردین؟

-ووردولار.

-سن ده وورایدین.

-اولار ایکی­ایدی، من بیر ایدیم

اولار ووردوقجا من کیریدیم.

ها بئله‌دیر:

-عموغلو!

-بلی.

- بیزیم تویوق سیزده‌دیر؟

-بلی.

- کیشه‌له گلسین.

-گلمیری.

-سال تندیره.

-یانمیری.

-وور قیچی سینسین.

-سینمیری.

مین ایللردن قالان بو سؤزلر ادبیاتیمیزین و تاریخیمیزین چوخ زنگینلیگین و چوخ اسکی گله­نکلره دایاندیغین گؤستریر.

بو فولکلور و بو ساده‌جه قوشماجا‌لار عین حالدا مین ایللردن قالان سؤزلری، اوستونه توز قونموش تاریخی حادثه‌لری و هئچ یئرده یازیلمامیش تاریخی جریانلاری اؤز ساده کلمه‌لری ایله داشی­ییر:

آ تئشتی-تئشتی-تئشتی

ووردو گیلانی کئچدی

ایکی خوروز ساواشدی

بیری قانا بلشدی

قان گئتدی چایا دوشدو

چایدان گؤیرچین اوچدو

گؤیرچین آلاپاختا

یوواسی قلبی-تاختا

اونو ووران خان اوغلو

قان قوسسون لاختا-لاختا.

چوخ ساده و آخیجی بو قوشماجادا خوروزون قانیندان بیر گؤیرچین یارانیر و بو گؤیرچینی ووران لاختا-لاختا قان قوسماق ایله قارقینیر. دئمک بورادا ابدی‌لیک و اؤلومسوز یاشاماق تصویر اولوبدور. هابئله‌دیر گؤزل فاطما ناغیلینداکی باشی کسیلن اینه­گین سوموکلرینین دانیشماغی. بورادا اسکی تورک طایفا‌لارینین ایناملاری، دوشونجه‌لری و دونیا گؤروشلری چوخ ساده کلمه‌لرله اوشاق روحونا آشیلانیر و نسیلدن-نسیله آخیر و دوام ائدیر. آنجاق بوگونکو دونیادا و 21-جی عصرده هر شئی تزه‌لندیگی کیمی اوشاق فولکلوروموز و اوشاق ادبیاتیمیز دا تزه‌لنمه‌لیدیر. آوروپادا، آمریکادا، ژاپون و باشقا یئرلرده اوشاق ادبیاتینا اویغون فیلیم‌لر، کارتونلار و یئنی-یئنی فورما‌لاردا ایشلر گؤرونور و گاهدان بیزیم ادبیاتیمیزدان دا اولدوقجا قیدا‌لانیرلار. آنجاق تورک فولکلوروموز، آذربایجان اوشاق ادبیاتیمیز بو باخیمدان اینجی‌لرله دولو بیر اوقیانوسا بنزر. فیلیمچی‌لریمیز، شاعرلریمیز، یازیچیلاریمیز، زامانلا آددیملاما‌لی و زامانلا ایره‌لی گئتمه­لیدیر.

منبع:دنیز شماره 15- تاریخ نشر 3/ 3/ 91 ، ارومیه

 ﺍﻟﺤﻤﺪﺍﻟﻠﻪ ﺍﻟﻮﺍﻓﯽ ﻭ ﺍﻟﮑﺎﻓﯽ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﻌﻘﺎﺩ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﻣﺒﺎﺩﻻﺕ ﻭ ﻣﻌﺎﻣﻼﺕ ﺩﻭﺳﺘﺎﻧﻪ ﺩﻭﻟﺘﯿﻦ ﻋﻠﯿﺘﯿﻦ ﻭ ﻇﻬﻮﺭ ﺁﺩﺍﺏ ﮐﻤﺎﻝ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﻭ ﯾﮑﺠﻬﺘﯽ ﺣﻀﺮﺗﯿﻦ ﺑﻬﯿٌﺘﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎﯼ ﺣﺮﮐﺎﺕ ﺁﺳﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮﺧﯽ ﺗﺠﺎﻭﺯﺍﺕ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺳﺮ ﺣﺪ ﺩﺍﺭﺍﻥ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﺭﺳﯿﺪﻩ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺳﻨﻮﺡ ﻏﻮﺍﯾﻞ ﻋﻈﯿﻤﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﺮﺁﺕ ﺿﻤﺎﯾﺮ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﺎﻧﻪ ﺟﺎﻧﺒﯿﻦ ﺍﺯ ﻏﺒﺎﺭ ﺍﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮﺍﺕ ﭘﺎﮎ ﺑﻮﺩ ﺍﻭﻟﯿﺎﯼ ﺩﻭﻟﺘﯿﻦ ﻋﻠﯿﺘﯿﻦ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻋﻬﺪ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺭﺍ ﺍﻫﺘﻤﺎﻣﺎﺕ ﺻﺎﺩﻗﺎﻧﻪ ﻭ ﮐﻮﺷﺶ ﻫﺎﯼ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﺩﻓﻊ ﻭ ﺭﻓﻊ ﻏﺎﯾﻠﻪ ﺍﺗﻔﺎﻗﯿﻪ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﺭﺳﺎﻧﯿﺪﻩ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻭ ﺍﺻﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻃﯽ ﻓﺼﻮﻝ ﻣﺮﻗﻮﻣﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﻭ ﻣﺨﺘﻮﻡ ﺁﻣﺪ ﺑﻪ ﻣﻬﺮ ﻭﮐﻼﯼ ﺩﻭﻟﺘﯿﻦ ﻋﻠﯿﺘﯿﻦ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺎﻩ ﺷﻮﺍﻝ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺩﻭﯾﺴﺖ ﻭ ﭼﻬﻞ ﻭ ﻧﻪ ﻫﺠﺮﯼ ﺑﻪ ﺍﻣﻀﺎﯼ ﻫﻤﺎﯾﻮﻥ ﺷﺮﻑ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﻭ ﺍﺳﺘﺤﮑﺎﻡ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ . ﺑﺮ ﺍﻭﻟﯿﺎﯼ ﺩﻭﻟﺘﯿﻦ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﭘﺲ ﺩﺭ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻣﻮﺟﺒﺎﺕ ﻣﺰﯾﺪ ﺩﻭﺳﺘﯽ ﻭ ﻣﻮﺍﻓﻘﺖ ﺍﻫﺘﻤﺎﻣﺎﺕ ﺻﺎﺩﻗﺎﻧﻪ ﻣﺒﺬﻭﻝ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﺍﺳﺘﺤﮑﺎﻡ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﻣﻌﺎﻫﺪﻩ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﻭﺩﺍﺕ ﺩﻭﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﺘﺰﺍﯾﺪ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﻣﻌﺪﺍﺕ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺍﻣﻮﺭ ﺩﻭﺳﺘﯽ ﻗﺼﻮﺭﯼ ﺑﯿﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺍﻣﻀﺎﯼ ﺧﻮﺍﻫﺸﻬﺎﯼ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﺗﺪﺍﺭﮎ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻻﺯﻡ ﺑﺸﻤﺎﺭﻧﺪ ﻭ ﺩﻗﯿﻘﻪ ﺍﺯ ﺩﻗﺎﯾﻖ ﺩﻭﺳﺘﯽ ﺭﺍ ﻣﻬﻤﻞ ﻭ ﻣﺘﺮﻭﮎ ﻧﮕﺬﺍﺭﻧﺪ . ﺑﺴﻢ ﺍﻟﻠﻪ ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﺍﻟﺮﺣﯿﻢ ﭼﻮﻥ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﻗﻀﺎ ﻗﺪﺭﺕ، ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺍﻋﻈﻢ ﻭﺍﻻﺟﺎﻩ، ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭ ﺍﮐﺮﻡ ﺷﻮﮐﺖ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ، ﻣﺎﻟﮏ ﺑﺎﻻﺳﺘﺤﻘﺎﻕ ﮐﻞ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﻭ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﮐﯿﻮﺍﻥ ﺭﻓﻌﺖ ﺧﻮﺭﺷﯿﺪ ﺭﺍﯾﺖ، ﺧﺴﺮﻭ ﻧﺎﻣﺪﺍﺭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺍﻋﻈﻢ ﺑﺎ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﯾﺮﺍﻥ، ﭼﻮﻥ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻋﻠﯽ ﺍﻟﺴﻮﯾﻪ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻭ ﺗﻤﻨﺎﯼ ﺻﺎﺩﻗﺎﻧﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺍﯾﺐ ﻭ ﻣﮑﺎﺭﻩ ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻟﮑﻠﯿﻪ ﻣﻨﺎﻓﯽ ﺭﺃﯼ ﻭﺍﻻﯼ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻧﻬﺎﯾﺘﯽ ﺑﮕﺬﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺳﻨﺘﻬﺎﯼ ﻗﺪﯾﻢ ﺣﺴﻦ ﻣﺠﺎﻭﺭﺕ ﻭ ﻣﻮﺩﺕ ﺭﺍ ﻣﺎ ﺑﯿﻦ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﻮﺍﺳﻄﻪ ﺻﻠﺤﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺩﻭﺍﻡ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺑﻮﺍﻋﺚ ﺧﻼﻑ ﻭ ﻧﻔﺎﻕ ﺁﺗﯿﻪ ﺭﺍ ﺩﻭﺭ ﮐﻨﻨﺪ ﺩﺭ ﺑﻨﺎﯼ ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺩﻫﻨﺪ، ﻟﻬﺬﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﺧﺠﺴﺘﻪ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭ ﮐﻞ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺟﻨﺎﺏ ﮊﺍﻥ ﭘﺎﺳﮑﻮﯾﭻ، ﺟﻨﺮﺍﻝ ﺁﻧﻔﺎﻧﺪﺭﯼ، ﺳﺮﺩﺍﺭ ﻋﺴﮑﺮ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﻗﻔﻘﺎﺯ، ﻧﺎﻇﻢ ﺍﻣﻮﺭﺍﺕ ﻣﻠﮑﯿﻪ ﮔﺮﺟﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﻭﻻﯾﺎﺕ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﻭ ﺣﺎﺟﯽ ﺗﺮﺧﺎﻥ، ﻣﺪﯾﺮ ﺳﻔﺎﯾﻦ ﺣﺮﺑﯿﻪ ﺑﺤﺮ ﺧﺰﺭ، ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻤﺎﯾﻼﺕ ﺍﻟﮑﺴﻨﺪﺭ ﻧﻮﯾﺴﮑﯽ ﻣﻘﺪﺱ ﻣﺮﺻﻊ ﺑﻪ ﺍﻟﻤﺎﺱ، ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﻘﺪﺱ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺍﻭﻝ ﻣﺮﺻﻊ ﺑﻪ ﺍﻟﻤﺎﺱ، ﻭﻻﺩﯾﻤﯿﺮ ﻣﻘﺪﺱ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺍﻭﻝ ﻭ ﮔﯿﻮﺭﮔﯽ ﻣﻘﺪﺱ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺩﻭﯾﻢ ﻭ ﺻﺎﺣﺐ ﺩﻭ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﯾﮑﯽ ﻃﻼ ﻣﻮﺳﻮﻡ » ﺑﺮﺍﯼ ﺷﺠﺎﻋﺖ « ﻭ ﺩﯾﮕﺮﯼ ﻣﺮﺻﻊ ﺑﻪ ﺍﻟﻤﺎﺱ ﻭ ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻤﺎﯾﻼﺕ ﺩﻭﻝ ﺧﺎﺭﺟﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺍﻭﻟﯿﻦ ﻋﻘﺎﺏ ﺳﺮﺥ ﭘﯿﮑﺮ ﭘﺮﻭﺳﯿﻪ، ﻫﻼﻝ ﺩﻭﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﻫﺎﯼ ﺩﯾﮕﺮ ﻭ ﺟﻨﺎﺏ »ﺍﻟﮑﺴﻨﺪﺭ ﺍﻭﺑﺮﻭ ﺳﮑﻮﻑ « ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻤﺎﯾﻼﺕ ﻣﻘﺪﺳﻪ ﺛﺎﻟﺚ ﻭﻻﺩﯾﻤﯿﺮ، ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺛﺎﻧﯽ ﺳﻦ ﺍﺳﺘﺎﻧﯿﺴﻼﺱ ﻟﻬﺴﺘﺎﻥ، ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺩﻭﻡ ﺳﻦ ﮊﺍﻥ ﺑﯿﺖ، ﻭ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﻗﻮﯾﺸﻮﮐﺖ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻧﻮﺍﺏ ﻣﺴﺘﻄﺎﺏ ﻭﺍﻻ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﻧﺎﻣﺪﺍﺭ ﻋﺒﺎﺱ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﺭﺍ ﻭﮐﻼﯼ ﻣﺨﺘﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﺮﮐﻤﻨﭽﺎﯼ ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺧﺘﯿﺎﺭ ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺒﺎﺩﻟﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﻭ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺩﯾﺪﻧﺪ، ﻓﺼﻮﻝ ﺁﺗﯿﻪ ﺭﺍ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻭ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﮐﺮﺩﻧﺪ : ﻓﺼﻞ ﺍﻭﻝ- ﺑﻌﺪ ﺍﻟﯿﻮﻡ ﻣﺎ ﺑﯿﻦ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭ ﮐﻞ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﻭ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻭ ﻭﻟﯿﻌﻬﺪﺍﻥ ﻭ ﺍﺧﻼﻑ ﻭ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻭ ﺭﻋﺎﯾﺎﯼ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﻭ ﻣﻮﺩﺕ ﻭ ﻭﻓﺎﻕ ﮐﺎﻣﻠﯽ ﺇﻟﯽ ﯾﻮﻡ ﺍﻷﺑﺪ ﻭﺍﻗﻊ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ . ﻓﺼﻞ ﺩﻭﯾﻢ- ﭼﻮﻥ ﺟﺪﺍﻝ ﻭ ﻧﺰﺍﻋﯽ ﮐﻪ ﻓﯿﻤﺎ ﺑﯿﻦ ﻋﻬﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﺭﻓﯿﻊ ﺍﻻﺭﮐﺎﻥ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪ ﻭ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﺴﻌﺎﺩﺕ ﻣﻨﻘﻄﻊ ﮔﺮﺩﯾﺪ، ﻋﻬﻮﺩ ﻭ ﺷﺮﻭﻃﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻤﻮﺟﺐ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ، ﺑﺮ ﺫﻣﺖ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﻻﺯﻡ ﺑﻮﺩ ﻣﻮﻗﻮﻑ ﻭ ﻣﺘﺮﻭﮎ ﻣﯽ ﺩﺍﺭﺩ، ﻟﻬﺬﺍ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﮐﻞ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﻭ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﭼﻨﯿﻦ ﻻﯾﻖ ﺩﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺰﺑﻮﺭﻩ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ، ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﺩﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺷﺮﻭﻁ ﻭ ﻋﻬﻮﺩ ﻭ ﻗﯿﻮﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﯿﻦ ﺩﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﻭﺱ ﻭ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﻭ ﺍﻧﺘﻈﺎﻡ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺁﺗﯿﻪ ﺻﻠﺢ ﻭ ﻣﻮﺩﺕ ﮔﺮﺩﺩ . ﻓﺼﻞ ﺳﯿﻢ- ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﻭﻟﯿﻌﻬﺪﺍﻥ ﻭ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺍﻟﮑﺎﯼ ﻧﺨﺠﻮﺍﻥ ﻭ ﺍﯾﺮﻭﺍﻥ ﺭﺍ - ﺧﻮﺍﻩ ﺍﯾﻦ ﻃﺮﻑ ﺭﻭﺱ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺁﻥ ﻃﺮﻑ . ﻭ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺗﻔﻮﯾﺾ، ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺗﻌﻬﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻣﻀﺎﺀ ﺍﯾﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ، ﺩﺭ ﻣﺪﺕ ﺷﺶ ﻣﺎﻩ، ﻫﻤﻪ ﺩﻓﺘﺮ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺍﻟﻌﻤﻞ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺗﺼﺮﻑ ﺍﻣﺮﺍﯼ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺑﺪﻫﻨﺪ . ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎﺭﻡ- ﺩﻭﻟﺘﯿﻦ ﻋﻠﯿﺘﯿﻦ ﻣﻌﺎﻫﺪﺗﯿﻦ ﻋﻬﺪ ﻭ ﭘﯿﻤﺎﻥ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺳﺮ ﺣﺪ ﻓﯿﻤﺎ ﺑﯿﻦ ﺩﻭ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻮﺟﺐ ﺳﺮ ﺣﺪ ﻭﺿﻊ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ : ﺍﺯ ﻧﻘﻄﻪ ﺳﺮ ﺣﺪ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﻗﻠﻪ ﮐﻮﻩ ﺁﻏﺮﯼ ﮐﻮﭼﮏ ﺃﻗﺮﺏ ﺍﺳﺖ . ﺍﺑﺘﺪﺍ ﮐﺮﺩﻩ، ﺍﯾﻦ ﺧﻂ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻗﻠﻪ ﺁﻥ ﮐﻮﻩ ﮐﺸﯿﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﭼﺸﻤﻪ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﻪ ﻗﺮﺍ ﺳﻮﯼ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﺮﺍﺷﯿﺐ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺁﻏﺮﯼ ﮐﻮﭼﮏ ﺟﺎﺭﯾﺴﺖ ﻓﺮﻭﺩ ﺁﻣﺪﻩ، ﺑﻪ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﻣﺠﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﻟﺘﻘﺎﯼ ﺁﻥ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﺍﺭﺱ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺮﻭﺭ ﻣﻤﺘﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ . ﭼﻮﻥ ﺍﯾﻦ ﺧﻂ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺟﺎ ﺭﺳﯿﺪ ﺑﻪ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﻣﺠﺮﺍﯼ ﺍﺭﺱ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ ﻋﺒﺎﺱ ﺁﺑﺎﺩ ﻣﯽ ﺁﯾﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺗﻌﻤﯿﺮﺍﺕ ﻭ ﺍﺑﻨﯿﻪ ﺧﺎﺭﺟﻪ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺭﺍﺳﺖ ﺍﺭﺱ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﺳﺖ ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮﯼ ﺑﻘﺪﺭ ﻧﯿﻢ ﺁﻏﺎﺝ ﮐﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺯ ﺳﻪ ﻭﺭﺱ ﻭ ﻧﯿﻢ ﺭﻭﺳﯽ ﺍﺳﺖ ﺭﺳﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﯾﻦ ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺍﻣﺘﺪﺍﺩ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ . ﻫﻤﻪ ﺍﺭﺍﺿﯽ ﻭ ﻋﺮﺻﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮ ﻣﺤﺎﻁ ﻭ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﺑﺎﻻﻧﻔﺮﺍﺩ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﺭ ﻣﺪﺕ ﺩﻭ ﻣﺎﻩ ﺑﺎ ﺻﺤﺖ ﻭ ﺩﺭﺳﺘﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﻌﯿﻦ ﻭ ﻣﺸﺨﺺ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺯ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻃﺮﻑ ﺷﺮﻗﯽ ﺍﯾﻦ ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﺍﺭﺱ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﺧﻂ ﺳﺮ ﺣﺪ ﺷﺮﻭﻉ ﻭ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﻣﺠﺮﺍﯼ ﺍﺭﺱ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺮ ﯾﺪﯼ ﺑﻠﻮﮎ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﺎ ﺍﺯ ﺧﺎﮎ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻃﻮﻝ ﻣﺠﺮﺍﯼ ﺍﺭﺱ ﺍﻣﺘﺪﺍﺩ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻭ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺳﻪ ﺁﻏﺎﺝ ﮐﻪ ﻋﺒﺎﺭﺗﺴﺖ ﺍﺯ ﺑﯿﺴﺖ ﻭ ﯾﮏ ﻭﺭﺱ ﺭﻭﺳﯽ . ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻭﺻﻮﻝ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺧﻂ ﺳﺮ ﺣﺪ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺍﺯ ﺻﺤﺮﺍﯼ ﻣﻐﺎﻥ ﻣﯽ ﮔﺬﺭﺩ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺠﺮﺍﯼ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﻣﻮﺳﻮﻣﻪ ﺑﺎﻟﻬﺎﺭﻭﺩ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﻪ ﻓﺮﺳﺨﯽ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎﺭﺗﺴﺖ ﺍﺯ ﺑﯿﺴﺖ ﻭ ﯾﮏ ﻭﺭﺱ ﺭﻭﺳﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ ﺍﺯ ﻣﻠﺘﻘﺎﯼ ﺩﻭ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﺁﺩﯾﻨﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻭ ﺳﺎﺭﯼ ﻗﻤﯿﺶ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﺎ ﺍﯾﻦ ﺧﻂ ﺑﻪ ﮐﻨﺎﺭ ﭼﭗ ﺑﺎﻟﻬﺎﺭﻭﺩ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻠﺘﻘﺎﯼ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺁﺩﯾﻨﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻭ ﺳﺎﺭﯼ ﻗﻤﯿﺶ ﺻﻌﻮﺩ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﻃﻮﻝ ﮐﻨﺎﺭ ﺭﺍﺳﺖ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﺁﺩﯾﻨﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺷﺮﻗﯽ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﺎ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﻭﺝ ﺑﻠﻨﺪﯼ ﻫﺎﯼ ﺟﮕﯿﺮ ﺍﻣﺘﺪﺍﺩ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ، ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﮐﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﺁﺑﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﺭﯼ ﺑﻪ ﺑﺤﺮ ﺧﺰﺭ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺁﺑﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﺍﺷﯿﺐ ﻭ ﻣﺠﺮﺍﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ . ﻭ ﭼﻮﻥ ﺳﺮ ﺣﺪ ﺩﻭ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺍﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﻮﺍﺳﻄﻪ ﻗﻠﻞ ﺟﺒﺎﻝ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ، ﻟﻬﺬﺍ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺸﺘﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﮐﻮﻫﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺤﺮ ﺧﺰﺭ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﻭ ﻃﺮﻑ ﺩﯾﮕﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﺎﺷﺪ . ﺍﺯ ﻗﻠﻪ ﻫﺎﯼ ﺑﻠﻨﺪﯼ ﻫﺎﯼ ﺟﮕﯿﺮ ﺧﻂ ﺳﺮ ﺣﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻗﻠﻪ ﮐﻤﺮ ﻗﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﮐﻮﻫﻬﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﺭﻭﺩ ﮐﻪ ﻃﺎﻟﺶ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺤﺎﻝ ﺍﺭﺷﻖ ﻣﻨﻔﺼﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ . ﭼﻮﻥ ﻗﻠﻞ ﺟﺒﺎﻝ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺒﯿﻦ ﻣﺠﺮﺍﯼ ﻣﯿﺎﻩ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺩﻫﻨﺪ، ﻟﻬﺬﺍ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺟﺎ ﻧﯿﺰ ﺧﻂ ﺳﺮ ﺣﺪ ﺭﺍ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺴﻢ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻓﻮﻕ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﻭ ﺁﺩﯾﻨﻪ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻭ ﻗﻠﻞ ﺟﮕﯿﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺧﻂ ﺳﺮ ﺣﺪ ﺍﺯ ﻗﻠﻪ ﮐﻤﺮ ﻗﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺑﻠﻨﺪﯼ ﻫﺎﯼ ﮐﻮﻫﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺎﻝ ﺯﻭﻧﺪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺤﺎﻝ ﺍﺭﺷﻖ ﻓﺮﻕ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺣﺪ ﻣﺤﺎﻝ ﻭﻟﮑﯿﺞ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻫﻤﺎﻥ ﺿﺎﺑﻄﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﻣﺠﺮﺍﯼ ﻣﯿﺎﻩ ﻣﻌﯿﻦ ﺷﺪ، ﻣﺤﺎﻝ ﺯﻭﻧﺪ ﺑﻐﯿﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺣﺼﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﻤﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻗﻠﻞ ﺟﺒﺎﻝ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﺣﺼﻪ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ . ﺍﺯ ﺍﺑﺘﺪﺍﯼ ﺳﺮ ﺣﺪ ﻣﺤﺎﻝ ﻭﻟﮑﯿﺞ ﺧﻂ ﺳﺮ ﺣﺪ ﻣﺎ ﺑﯿﻦ ﺩﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﺑﻪ ﻗﻠﻞ ﺟﺒﺎﻝ ﮐﻠﻮﺗﻮﭘﯽ ﻭ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﮐﻮﻫﻬﺎﯼ ﻋﻈﯿﻢ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻭﻟﮑﯿﺞ ﻣﯽ ﮔﺬﺭﺩ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﺁﺳﺘﺎﺭﺍ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺿﺎﺑﻄﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﻣﺠﺮﺍﯼ ﻣﯿﺎﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﺎ ﺧﻂ ﺳﺮﺣﺪ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﻣﺠﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻠﺘﻘﺎﯼ ﺩﻫﻨﻪ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺑﺤﺮ ﺧﺰﺭ ﻭ ﺧﻂ ﺳﺮ ﺣﺪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﻣﺘﺼﺮﻓﺎﺕ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﻭ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﻢ ﻓﺮﻕ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺩ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻧﻤﻮﺩ . ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ- ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﺩﻭﺳﺘﯽ ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭ ﮐﻞ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻋﻮﺽ ﺍﺧﻼﻑ ﻭ ﻭﻟﯿﻌﻬﺪﺍﻥ ﺳﺮﯾﺮ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺍﻟﮑﺎ ﻭ ﺍﺭﺍﺿﯽ ﻭ ﺟﺰﺍﯾﺮﯼ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺧﻂ ﺣﺪﻭﺩ ﻣﻌﯿﻨﻪ ﺩﺭ ﻓﺼﻞ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ﻓﻮﻕ ﻭ ﻗﻠﻞ ﺑﺮﻑ ﺩﺍﺭ ﮐﻮﻩ ﻗﻔﻘﺎﺯ ﻭ ﺩﺭﯾﺎﯼ ﺧﺰﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮐﺬﺍ ﺟﻤﯿﻊ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺭﺍ ﭼﻪ ﺧﯿﻤﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﭼﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺩﺍﺭ، ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻫﺎﻟﯽ ﻭ ﻭﻻﯾﺎﺕ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭﺍﺿﺤﺎً ﻭ ﻋﻠﻨﺎً ﺍﻟﯽ ﺍﻻﺑﺪ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﻭ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﻣﯽ ﺩﺍﻧﺪ . ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ- ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺗﻼﻓﯽ ﻣﺼﺎﺭﻑ ﮐﺜﯿﺮﻩ ﮐﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﺟﻨﮓ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺑﯿﻦ ﺍﻟﺪﻭﻟﺘﯿﻦ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﺗﻼﻓﯽ ﺿﺮﺭﻫﺎ ﻭ ﺧﺴﺎﺭﺕ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﺭﻋﺎﯾﺎﯼ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺭﺳﯿﺪﻩ ﺗﻌﻬﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻮﺍﺳﻄﻪ ﺩﺍﺩﻥ ﻣﺒﻠﻐﯽ ﻭﺟﻪ ﻧﻘﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺻﻼﺡ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻭ ﻣﺒﻠﻎ ﺍﯾﻦ ﻭﺟﻪ ﺑﯿﻦ ﺍﻟﺪﻭﻟﺘﯿﻦ ﺑﻪ ﺩﻩ ﮐﺮﻭﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺭﺍﯾﺞ ﻗﺮﺍﺭﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺑﯿﺴﺖ ﻣﯿﻠﯿﻮﻥ ﻣﻨﺎﻁ ﺳﻔﯿﺪ ﺭﻭﺳﯽ، ﻭ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺩﺭ ﻣﻮﻋﺪ ﻭ ﺭﻫﺎﯾﻦ ﻓﺼﻮﻝ ﺍﯾﻦ ﻭﺟﻪ ﺩﺭ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻋﻼﺣﺪﻩ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺪﺭ ﻗﻮﺕ ﻭ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﻟﻔﻈﺎً ﺑﻪ ﻟﻔﻆ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺣﺎﻟﯿﻪ ﻣﻨﺪﺭﺝ ﺍﺳﺖ، ﻣﻌﯿﻦ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ . ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ- ﭼﻮﻥ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻭ ﻻﯾﻖ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺧﻮﺩ ﻋﺒﺎﺱ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﺭﺍ ﻭﻟﯿﻌﻬﺪ ﻭ ﻭﺍﺭﺙ ﺗﺨﺖ ﻓﯿﺮﻭﺯﯼ ﺑﺨﺖ ﺧﻮﺩ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ، ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭ ﮐﻞ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﯿﻞ ﻫﺎﯼ ﺩﻭﺳﺘﺎﻧﻪ ﻭ ﺗﻤﻨﺎﯼ ﺻﺎﺩﻗﺎﻧﻪ ﺧﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺰﯾﺪ ﺍﺳﺘﺤﮑﺎﻡ ﺍﯾﻦ ﻭﻟﯿﻌﻬﺪﯼ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻪ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﯽ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻩ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﺮﻫﺎﻧﯽ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﺷﺎﻫﺪﯼ ﻻﯾﺢ ﺑﺪﻫﺪ، ﺗﻌﻬﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺷﺨﺺ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﻮﺍﺏ ﻣﺴﺘﻄﺎﺏ ﻭﺍﻻ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﻋﺒﺎﺱ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﺭﺍ ﻭﻟﯿﻌﻬﺪ ﻭ ﻭﺍﺭﺙ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﻩ ﺗﺎﺝ ﻭ ﺗﺨﺖ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ، ﺍﺯ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺟﻠﻮﺱ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﺷﺎﻫﯽ، ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺑﺎﻻﺳﺘﺤﻘﺎﻕ ﺍﯾﻦ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻣﯽ ﺩﺍﻧﺪ . ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ- ﺳﻔﺎﯾﻦ ﺗﺠﺎﺭﺗﯽ ﺭﻭﺱ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﺍﺳﺘﺤﻘﺎﻕ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺑﺮ ﺩﺭﯾﺎﯼ ﺧﺰﺭ ﺑﻪ ﻃﻮﻝ ﺳﻮﺍﺣﻞ ﺁﻥ ﺳﯿﺮ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﮐﻨﺎﺭﻩ ﻫﺎﯼ ﺁﻥ ﻓﺮﻭﺩ ﺁﯾﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﺷﮑﺴﺖ ﮐﺸﺘﯽ ﺩﺭ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﻋﺎﻧﺖ ﻭ ﺍﻣﺪﺍﺩ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﯾﺎﻓﺖ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺸﺘﯿﻬﺎﯼ ﺗﺠﺎﺭﺗﯽ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺳﺘﺤﻘﺎﻕ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺳﺎﺑﻖ ﺩﺭ ﺑﺤﺮ ﺧﺰﺭ ﺳﯿﺮ ﮐﺮﺩﻩ، ﺑﻪ ﺳﻮﺍﺣﻞ ﺭﻭﺱ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺷﺪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﻮﺍﺣﻞ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺷﮑﺴﺖ ﮐﺸﺘﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﺍﺳﺘﻌﺎﻧﺖ ﻭ ﺍﻣﺪﺍﺩ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﯾﺎﻓﺖ . ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺳﻔﺎﯾﻦ ﺣﺮﺑﯿﻪ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﻫﺎﯼ ﻋﺴﮑﺮﯾﻪ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﻗﺪﯾﻢ ﺑﺎﻻﻧﻔﺮﺍﺩ ﺍﺳﺘﺤﻘﺎﻕ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺤﺮ ﺧﺰﺭ ﺳﯿﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ، ﻟﻬﺬﺍ ﻫﻤﯿﻦ ﺣﻖ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﮐﻤﺎ ﻓﯽ ﺍﻟﺴﺎﺑﻖ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﻪ ﺍﻃﻤﯿﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ، ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ ﺍﺯ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﻫﯿﭻ ﺩﻭﻟﺖ ﺩﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺑﺤﺮ ﺧﺰﺭ ﮐﺸﺘﯽ ﺟﻨﮕﯽ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ . ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ- ﭼﻮﻥ ﻣﮑﻨﻮﻥ ﺧﺎﻃﺮ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭ ﮐﻞ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﻭ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﮐﻞ ﺍﻟﻮﺟﻮﻩ ﻋﻬﻮﺩﯼ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﻭ ﻣﯿﻤﻨﺖ ﻣﺎ ﺑﯿﻦ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﻣﻘﺮﺭ ﮔﺸﺘﻪ ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ، ﻟﻬﺬﺍ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻔﺮﺍﺀ ﻭ ﻭﮐﻼ ﻭ ﮐﺎﺭﮔﺰﺍﺭﺍﻧﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺒﯿﻦ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺘﯿﻦ ﻋﻠﯿﺘﯿﻦ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ- ﺧﻮﺍﻩ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺧﺪﻣﺖ ﻫﺎﯼ ﺍﺗﻔﺎﻗﯽ ﯾﺎ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺩﺍﯾﻤﯽ - ﺑﻪ ﻓﺮﺍﺧﻮﺭ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻭ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﺷﺄﻥ ﺩﻭﻟﺘﯿﻦ ﻋﻠﯿﺘﯿﻦ ﻭ ﺑﻤﻼﺣﻈﻪ ﻣﻮﺩﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺍﺗﺤﺎﺩ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﺩﺕ ﻭﻻﯾﺖ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻋﺰﺍﺯ ﻭ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺑﺎﺏ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺍﻟﻌﻤﻠﯽ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﻭ ﺗﺸﺮﯾﻔﺎﺗﯽ ﻗﺮﺍﺭ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﺮﻋﯽ ﻭ ﻣﻠﺤﻮﻅ ﮔﺮﺩﺩ . ﻓﺼﻞ ﺩﻫﻢ- ﭼﻮﻥ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭ ﮐﻞ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﻭ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﻭ ﺍﻓﺰﺍﯾﺶ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺭﺍ ﻣﺎ ﺑﯿﻦ ﺩﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻓﻮﺍﯾﺪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺍﺯ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮﺩ، ﻟﻬﺬﺍ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻭ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﻣﺘﻌﻠﻘﻪ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﻭ ﺍﻣﻨﯿﺖ ﺗﺒﻌﻪ ﺩﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﻣﺮﺍﺑﻄﻪ ﮐﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻌﯿﻦ ﻭ ﻣﻨﺘﻈﻢ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻌﺎﻫﺪﻩ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﻠﺤﻖ ﻭ ﻣﺎ ﺑﯿﻦ ﻭﮐﻼﯼ ﻣﺨﺘﺎﺭ ﺟﺎﻧﺒﯿﻦ ﻣﻘﺮﺭ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺰﻭ ﻣﺘﻤﻢ ﺍﻭ ﻣﺮﻋﯽ ﻭ ﻣﻠﺤﻮﻅ ﻣﯿﺸﻮﺩ ﻣﻀﺒﻮﻁ ﻭ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﺩﺍﺭﻧﺪ . ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﻭﺱ ﮐﻤﺎ ﻓﯽ ﺍﻟﺴﺎﺑﻖ ﺍﯾﻦ ﺍﺧﺘﯿﺎﺭ ﺭﺍ ﻣﺮﻋﯽ ﻣﯽ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻗﺘﻀﺎ ﮐﻨﺪ ﮐﻮﻧﺴﻮﻟﻬﺎ ﻭ ﺣﺎﻣﯿﺎﻥ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﻭ ﺗﻌﻬﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﮐﻮﻧﺴﻮﻟﻬﺎ ﻭ ﺣﺎﻣﯿﺎﻥ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ ﺯﯾﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺩﻩ ﻧﻔﺮ ﺍﺗﺒﺎﻉ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ ﻓﺮﺍﺧﻮﺭ ﺭﺗﺒﻪ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﻣﺸﻤﻮﻝ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻭ ﺍﺣﺘﺮﺍﻣﺎﺕ ﻭ ﺍﻣﺘﯿﺎﺯﺍﺕ ﺳﺎﺯﺩ ﻭ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭ ﮐﻞ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮﺩ ﻭﻋﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﮐﻮﻧﺴﻮﻟﻬﺎ ﻭ ﺣﺎﻣﯿﺎﻥ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻭﺟﻪ ﻣﺴﺎﻭﺍﺕ ﮐﺎﻣﻠﻪ ﻣﺮﻋﯽ ﺩﺍﺭﺩ . ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﮐﻮﻧﺴﻮﻟﻬﺎ ﻭ ﺣﺎﻣﯿﺎﻥ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺷﮑﺎﯾﺘﯽ ﻣﺤﻘﻘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﻭﮐﯿﻞ ﻭ ﯾﺎ ﮐﺎﺭﮔﺰﺍﺭ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﻭﺱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﯾﻦ ﺣﺎﻣﯿﺎﻥ ﻭ ﮐﻮﻧﺴﻮﻟﻬﺎ ﺑﻼﻭﺍﺳﻄﻪ ﺩﺭ ﺗﺤﺖ ﺣﮑﻢ ﺍﻭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ، ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﻐﻞ ﺧﻮﺩ ﺑﯿﺪﺧﻞ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﻪ ﻻﯾﻖ ﺩﺍﻧﺪ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﺰﺑﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺳﺒﯿﻞ ﻋﺎﺩﯾﻪ ﺭﺟﻮﻉ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ . ﻓﺼﻞ ﯾﺎﺯﺩﻫﻢ- ﻫﻤﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﻭ ﺍﺩﻋﺎ ﻫﺎﯼ ﺗﺒﻌﻪ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﻌﻘﺎﺩ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺑﻪ ﺍﺗﻤﺎﻡ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﺳﯿﺪ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺭﻋﺎﯾﺎﯼ ﺩﻭﻟﺘﯿﻦ ﺟﺎﻧﺒﯿﻦ ﺍﺯ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﯾﺎ ﺍﺯ ﺧﺰﺍﻧﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﺠﯿﻞ ﻭ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻭﺻﻮﻝ ﭘﺬﯾﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ . ﻓﺼﻞ ﺩﻭﺍﺯﺩﻫﻢ- ﺩﻭﻟﺘﯿﻦ ﻋﻠﯿﺘﯿﻦ ﻣﻌﺎﻫﺪﺗﯿﻦ ﺑﺎﻻﺷﺘﺮﺍﮎ ﺩﺭ ﻣﻨﻔﻌﺖ ﺗﺒﻌﻪ ﺟﺎﻧﺒﯿﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺁﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﺑﯿﻦ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﻕ ﻭﺍﺣﺪ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺟﺎﻧﺐ ﺭﻭﺩ ﺍﺭﺱ ﺍﻣﻼﮎ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻣﻮﻋﺪﯼ ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻘﺮﺭ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺩﺭ ﺑﯿﻊ ﯾﺎ ﻣﻌﺎﻭﺿﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺪﺭﺕ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﻟﮑﻦ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭ ﮐﻞ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺍﺯ ﻣﻨﻔﻌﺖ ﺍﯾﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺁﻥ ﻣﻘﺪﺍﺭﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺗﻌﻠﻖ ﻭ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ، ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺳﺎﺑﻖ ﺍﯾﺮﻭﺍﻥ ﺣﺴﯿﻦ ﺧﺎﻥ ﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺍﻭ ﺣﺴﻦ ﺧﺎﻥ ﻭ ﺣﺎﮐﻢ ﺳﺎﺑﻖ ﻧﺨﺠﻮﺍﻥ ﮐﺮﯾﻢ ﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﻣﯽ ﺩﺍﺭﺩ . ﻓﺼﻞ ﺳﯿﺰﺩﻫﻢ- ﻫﻤﻪ ﺍﺳﯿﺮﻫﺎﯼ ﺟﻨﮕﯽ ﺩﻭﻟﺘﯿﻦ ﺧﻮﺍﻩ ﺩﺭ ﻣﺪﺕ ﺟﻨﮓ ﺁﺧﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺒﻌﻪ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﺳﯿﺮﯼ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻣﻠﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﮕﯽ ﺑﻐﺎﯾﺖ ﭼﻬﺎﺭ ﻣﺎﻩ ﺑﻪ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﻣﺴﺘﺮﺩ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ ﺟﯿﺮﻩ ﻭ ﺳﺎﯾﺮ ﺗﺪﺍﺭﮐﺎﺕ ﻻﺯﻣﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺱ ﺁﺑﺎﺩ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﺒﺎﺷﺮﯾﻦ ﺟﺎﻧﺒﯿﻦ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﺎ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻭ ﺗﺪﺍﺭﮐﺎﺕ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻥ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﻭﻻﯾﺖ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﻮﻧﺪ . ﺩﻭﻟﺘﯿﻦ ﻋﻠﯿﺘﯿﻦ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﻫﻤﻪ ﺍﺳﯿﺮﻫﺎﯼ ﺟﻨﮓ ﻭ ﺗﺒﻌﻪ ﺭﻭﺱ ﻭ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﺳﯿﺮﯼ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺩﻭﺭﯼ ﻣﮑﺎﻥ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻭ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﺩﯾﮕﺮ ﺑﻌﯿﻨﻪ ﻣﺴﺘﺮﺩ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩ ﺭﺍ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﯼٌ ﻭﻗﺖ ﮐﺎﻥ ﺍﺧﺘﯿﺎﺭ ﺑﯽ ﺣﺪ ﻭ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺗﻌﻬﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻭﻗﺖ ﺍﺳﯿﺮ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﻋﺮﺽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﺎ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺒﯿﻦ ﻣﺴﺘﺮﺩ ﺳﺎﺯﻧﺪ . ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎﺭﺩﻫﻢ- ﺩﻭﻟﺘﯿﻦ ﻋﻠﯿﺘﯿﻦ ﻣﻌﺎﻫﺪﺗﯿﻦ ﺟﻼﯼ ﻭﻃﻦ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﻭ ﻓﺮﺍﺭﯾﺎﻥ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﯾﺎ ﺩﺭ ﻣﺪﺕ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺗﺤﺖ ﺍﺧﺘﯿﺎﺭ ﺟﺎﻧﺒﯿﻦ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻭﻟﯿﮑﻦ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﻨﻊ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻀﺮﻩ ﺟﺎﻧﺒﯿﻦ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﮑﺎﺗﺒﺎﺕ ﻭ ﻋﻼﻗﻪ ﺧﻔﯿﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﻓﺮﺍﺭﯾﺎﻥ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻭﻻﯾﺘﯿﺎﻥ ﯾﺎ ﺍﺗﺒﺎﻉ ﻗﺪﯾﻢ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺷﺪ، ﺩﻭﻟﺖ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺗﻌﻬﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﻭ ﺗﻮﻗﻒ ﺍﺷﺨﺎﺻﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﻟﺤﺎﻝ ﯾﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺑﺎﺳﻤﻪ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻣﺸﺨﺺ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﺍﺯ ﻣﺘﺼﺮﻓﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺎﺑﯿﻦ ﺍﺭﺱ ﻭ ﺧﻂ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﻣﺮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﺟﻬﺮﯾﻖ ﻭ ﺩﺭﯾﺎ ﻭ ﺣﺪ ﺍﺭﻭﻣﯽ ﻭ ﺭﻭﺩﺧﺎﻧﻪ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﻪ ﺟﯿﻘﺘﻮ ﻭ ﻗﺰﻝ ﺍﻭﺯﻥ ﺗﺎ ﺍﻟﺘﻘﺎﯼ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺩﺭﯾﺎ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﺳﺖ ﺭﺧﺼﺖ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ . ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭ ﮐﻞ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮﺩ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻭﻋﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﺍﺭﯾﺎﻥ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻭﻻﯾﺖ ﻗﺮﺍﺑﺎﻍ ﻭ ﻧﺨﺠﻮﺍﻥ ﻭ ﮐﺬﺍﻟﮏ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺣﺼﻪ ﻭﻻﯾﺖ ﺍﯾﺮﻭﺍﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺭﺍﺳﺖ ﺭﻭﺩ ﺍﺭﺱ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﺳﺖ ﺍﺫﻥ ﺗﻮﻃﻦ ﻭ ﺳﮑﻨﯽ ﻧﺪﻫﺪ، ﻟﯿﮑﻦ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﺷﺮﻁ ﻣﺠﺮﯼ ﻭ ﻣﻌﻤﻮﻝ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ، ﻣﮕﺮ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺍﺷﺨﺎﺻﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺎﺻﺐ ﻣﻠﮑﯿﻪ ﯾﺎ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻭ ﺷﺄﻥ ﺩﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮﺍﻧﯿﻦ ﻭ ﺑﯿﮏ ﻫﺎ ﻭ ﻣﻼ ﻫﺎﯼ ﺑﺰﺭﮒ ﮐﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻫﺎ ﻭ ﺍﻏﻮﺍﻫﺎ ﻭ ﻣﺨﺎﺑﺮﺍﺕ ﻭ ﻣﮑﺎﺗﺒﺎﺕ ﺧﻔﯿﻪ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻫﻤﻮﻻﯾﺘﯿﺎﻥ ﻭ ﺍﺗﺒﺎﻉ ﻭ ﺯﯾﺮ ﺩﺳﺘﺎﻥ ﻗﺪﯾﻢ ﺧﻮﺩ ﻣﻮﺟﺐ ﯾﮏ ﻧﻮﻉ ﺭﺳﻮﺥ ﻭ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﻪ ﺍﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﺍﺧﻼﻝ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺷﺪ . ﺩﺭ ﺧﺼﻮﺹ ﺭﻋﺎﯾﺎﯼ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﻤﻠﮑﺘﯿﻦ ﻣﺎﺑﯿﻦ ﺩﻭﻟﺘﯿﻦ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺭﻋﺎﯾﺎﯼ ﺟﺎﻧﺒﯿﻦ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺩﯾﮕﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﯾﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺑﮕﺬﺭﻧﺪ ﻣﺄﺫﻭﻥ ﻭ ﻣﺮﺧﺺ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺩﻭﻟﺖ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﺭﻋﺎﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﺤﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻭ ﺍﺧﺘﯿﺎﺭ ﺍﻭ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺩﺍﻧﺪ ﺳﮑﻨﯽ ﻭ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ . ﻓﺼﻞ ﭘﺎﻧﺰﺩﻫﻢ- ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺣﺴﻦ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﮐﻪ ﺁﺭﺍﻡ ﻭ ﺁﺳﺎﯾﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺯ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﻣﻮﺟﺒﺎﺕ ﻣﮑﺎﺭﻩ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺍﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻭ ﺧﺼﻮﻣﺖ ﺑﺮ ﺍﻫﺎﻟﯽ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺭﻭﯼ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺍﻧﻌﻘﺎﺩ ﺍﯾﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﯿﺮﻭﺯﯼ ﺗﻤﺎﻡ ﺳﻤﺖ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮﺩ ﺍﺯ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺩﻭﺭ ﮐﺮﺩﻩ، ﻫﻤﻪ ﺭﻋﺎﯾﺎ ﻭ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﻣﻨﺎﺻﺐ ﺁﺫﺭﺑﺎﯾﺠﺎﻥ ﻋﻔﻮ ﮐﺎﻣﻞ ﻭ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺮﺣﻤﺖ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ ﻭ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ ﺍﺯ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﺳﺘﺜﻨﺎﯼ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻭ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺑﻪ ﺟﺮﻡ ﻋﺮﺿﻪ ﻫﺎ ﻭ ﻋﻤﻠﻬﺎ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭﻫﺎﯼ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺪﺕ ﺟﻨﮓ ﯾﺎ ﺩﺭ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺗﺼﺮﻑ ﭼﻨﺪ ﻭﻗﺖ ﻗﺸﻮﻥ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﺍﺯ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﻧﺎﺷﯽ ﺷﺪﻩ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﻌﺎﻗﺐ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺁﺯﺍﺭ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ﻭ ﻧﯿﺰ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﯾﮑﺴﺎﻟﻪ ﻣﻬﻠﺖ ﺑﻪ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﻣﺮﺣﻤﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺑﺎ ﻋﯿﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺭﻭﺱ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﻭ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻭ ﺍﺷﯿﺎﺀ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﻘﻞ ﯾﺎ ﺑﯿﻊ ﮐﻨﻨﺪ، ﺑﺪﻭﻥ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺩﻭﻟﺖ ﯾﺎ ﺣﮑﺎﻡ ﻭﻻﯾﺖ ﺍﻧﺪﮎ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻭ ﺍﺷﯿﺎﺀ ﻣﻨﻘﻮﻟﻪ ﯾﺎ ﻣﺒﯿﻌﻪ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﺣﻘﯽ ﻭ ﻣﺰﺩﯼ ﺍﺧﺬ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ . ﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺍﻣﻼﮎ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﻣﻮﻋﺪ ﻣﻘﺮﺭ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﺪﺕ ﺑﯿﻊ ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﺧﻮﺍﻫﺶ ﺧﻮﺩ ﺑﻨﺎ ﮔﺬﺍﺭﯼ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ، ﻭ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﻋﻔﻮ ﻭ ﺑﺨﺸﺶ ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﺪﺕ ﯾﮑﺴﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﻌﻀﯽ ﺗﻘﺼﯿﺮﻫﺎ ﻭ ﮔﻨﺎﻫﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰﻡ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺩﯾﻮﺍﻧﺨﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺴﺘﻮﺟﺐ ﻋﻘﻮﺑﺖ ﻣﯽ ﮔﺮﺩﺩ . ﻓﺼﻞ ﺷﺎﻧﺰﺩﻫﻢ- ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻣﻀﺎﯼ ﺍﯾﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ، ﻓﯽ ﺍﻟﻔﻮﺭ ﻭﮐﻼﯼ ﻣﺨﺘﺎﺭ ﺟﺎﻧﺒﯿﻦ ﺍﻫﺘﻤﺎﻡ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺩﺳﺘﻮﺭﺍﻟﻌﻤﻞ ﻭ ﺣﮑﻢ ﻫﺎﯼ ﻻﺯﻣﻪ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻼ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺧﺼﻮﻣﺖ ﺭﺍ ﺗﺮﮎ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ . ﺍﯾﻦ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﻭ ﻧﺴﺨﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﺨﻂ ﻭﮐﻼﯼ ﻣﺨﺘﺎﺭ ﺟﺎﻧﺒﯿﻦ ﺭﺳﯿﺪﻩ ﺑﻪ ﻣﻬﺮ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﻣﻤﻬﻮﺭ ﻭ ﻣﺎﺑﯿﻦ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﻣﺒﺎﺩﻟﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ . ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭ ﮐﻞ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺭﻭﺳﯿﻪ ﻭ ﺍﻋﻠﯿﺤﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻣﺼﺪﻕ ﻭ ﻣﻤﻀﯽ ﻭ ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﺘﺪﺍﻭﻟﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﺨﻂ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﻣﺰﯾﻦ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺪﺕ ﭼﻬﺎﺭﻣﺎﻩ ﯾﺎ ﺯﻭﺩﺗﺮ ﺍﮔﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﺑﯿﻦ ﻭﮐﻼﯼ ﻣﺨﺘﺎﺭ ﺍﯾﺸﺎﻥ ﻣﺒﺎﺩﻟﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ . ﺗﺤﺮﯾﺮﺍً ﺩﺭ ﻗﺮﯾﻪ ﺗﺮﮐﻤﺎﻥ ﭼﺎﯼ، ﺑﻪ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺩﻫﻢ ﺷﻬﺮ )؟ ( ﻓﯿﻮﺭﺍﻝ ﺭﻭﺳﯽ ﺳﻨﻪ ﯾﮏ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﻫﺸﺘﺼﺪ ﻭ ﺑﯿﺴﺖ ﻭ ﻫﺸﺖ 1828) ﻡ (. ﻣﺴﯿﺤﯿﻪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﭘﻨﺠﻢ ﺷﻬﺮ ﺷﻌﺒﺎﻥ ﺍﻟﻤﻌﻈﻢ ﺳﻨﻪ ﯾﮏ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺩﻭﯾﺴﺖ ﻭ ﭼﻬﻞ ﻭ ﺳﻪ 1243) ﻕ (. ﻫﺠﺮﯼ ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻭ ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻧﻮﺍﺏ ﻧﺎﯾﺐ ﺍﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﺭﺳﯿﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻣﻀﺎﯼ ﻭﺯﯾﺮ ﺩﻭﻝ ﺧﺎﺭﺟﻪ ﻋﺎﻟﯿﺠﺎﻩ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﺍﺑﻮﺍﻟﺤﺴﻦ ﺧﺎﻥ ﺭﺳﯿﺪ

دستور زبان ترکی آذربایجانی متأثر از هم آوائی صوتی حروف است. در زبان ترکی آذربایجانی صداهای خشن (O,U,A,I) و صداهای نازک (Ö,Ü,E,Ə,İ) نمی‌توانند در ریشه یک واژه با هم مخلوط شوند و با همان ترتیب فوق در کلمه می‌آیند. مانند Gözəllik و Ayrılıq. واژه‌های بیگانه نیز تا حد امکان تحت تأثیر این قانون قرار می‌گیرند. مانند کلمه عربی حسین (Hoseyn) که در ترکی Hüseyn و کلمه عربی عباس (Əbbas) که در ترکی (Abbas) گفته می‌شود. گروهی از ترکی آذربایجانی زبانها هنگام صحبت کردن به زبان‌های دیگری، ناخودآگاه از این قانون طبیعی زبان خود پیروی می‌کنند.

زبان ترکی آذربایجانی همانند سایر شاخه‌های زبان ترکی از نظر ساختاری جزو زبانهای التصاقی بشمار می‌آید. در این زبان ریشه یک فعل یا یک اسم را می‌توان با اضافه کردن پسوندهای متعدد تغییر زمانی، جمعی و صفتی داد.

افعال متعدی در ترکی آذربایجانی با اضافه کردن پسوند به افعال لازم ساخته می‌شود. بطور مثال: اوخشاماق=شبیه بودن ← اوخشاتماق= شبیه کردن

افعال متعدی درجه دو و درجه سه نیز قابل ساخت است: یازماق = نوشتن(متعدی)← یازدیرماق = نویساندن (متعدی درجه دو)← یازدیرتماق = وسیله نوشتن کسی را فراهم کردن (متعدی درجه سه).

ترکیب پسوندها و حالات افعال در ترکی آذربایجانی به خلق کلماتی منجر می‌شود که بیان آنها در برخی زبان‌های تصریفی با یک یا چند جمله مقدور است. مثال: اونلاری سئویشدیرمه‌لی‌ییک (onlari sevişdirməliyik)= آن‌ها را باید تشویق کنیم که همدیگر را دوست داشته باشند. یا برای دوست داشتن هم باید تشویقشان کنیم. یا سانجیلاندیرانلاردانیمیش (Sancılandıranlardanımış)= از نوعی بود که باعث درد می‌شود

سلام

امروز میخوام یه مقاله در مورد ویژگیهای زبان ترکی در اختیار شما بذارم

خلاصه شده از رساله (مقایسة اللغتین)

تالیف دکتر جواد هیئت

متأسفانه در دوران پهلوی،به پیروی از افکار ملی گرایانه افراطی و شوونیستی بیش از نیم قرن در این باب سیاست جبر و تحمیل اعمال شد و از چاپ و انتشار هر گونه کتاب تورکی جلوگیری به عمل آمد و زبان فارسی هم بصورت زبان انحصاری دولتی و تحمیلی در آمد!در نتیجه این سو ء تدبیر و انحصار طلبی و سیاست زور گویی،زبانهای غیر فارسی مردم ایران،بویژه تورکی رسما" ممنوع شد.البته اینگونه رویه و اعمال غیر انسانی و ضد مردمی بدون واکنش نماند و در مردمی که زبانشان ممنوع اعلام شده بود عکس العمل هایی نا مطبوع و گاهی کینه و نفرت برانگیخت و خواه و نا خواه از شیرینی لهجه فارسی هم در مذاق آنها کاسته شد!؟ 

منبع : اینترنت 

بعد از سقوط رژیم پهلوی و رفع ممنوعیت دولتی در مدت کوتاهی کتاب و مجله و روزنامه به زبان تورکی چاپ و منتشر شد و دیوانهای شعرای تورکی گو قدیم و جدید تجدید چاپ گردید و زبان تورکی مجددا" ولو بطور نسبی فرصت و میدان هنرنمایی یافت.

در حال حاضر 25 لهجه یا زبان تورکی در مناطق مختلف شوروی سابق،ترکستان شرقی(چین)،ترکیه و بالکان زبان رسمی مردم است و در حدود20 لهجه یا زبان تورکی دارای کتابت و ادبیات کتبی است.

ادبیات شفاهی تورک ها بسیار غنی است و در هر منطقه ضمن ویژگی های عمومی و قدیمی خصوصیات محلی را نیز در بردارد.ادبیات شفاهی تورک زبانان ایران شاید غنی ترین و یا یکی از غنی ترین آنها در نوع خود میباشد.

کتاب ده ده قورقود که داستانهای اقوام اوغوز را بازگو میکند،یکی از قدیمی ترین آثار ادبیات شفاهی است و بطوریکه اغلب دانشمندان معتقدند،همچنانکه از متن کتاب هم بر می آید مهمترین وقایع تاریخی این داستانها در آذربایجان و در قسمت شرقی آناطولی رخ داده و در آن از قهرمانی ها و ویژگی های قومی و قبیله ای مردم این سرزمین سخن رفته است.

طبق آمارهای اخیر در دنیا شش هزار زبان موجود است که............

آنا دیلیمیزی قؤروماق اوچون بو جدولی یازمیشیق اومودوموز وار اوز اصیل سؤزلریمیزی دیریلتماغینان اوز تورک و آذربایجانلی غیرتیمیزی دنیایه گورسداخ حابئله امودوموز وار بو جدوله باخماقینان اوز تازا سؤزلریزی بو جدوله تؤپلویاسیز

در این پست 132 جمله مهم و کاربردی که در مکالمات روزمره بدردتان می خورد را مینویسیم.

این جملات و کلمات بسیار ساده هستند و به درخواست دوستانی نوشته شد که میگفتند: "لطفا جملات کاربردی و بدرد بخور بنویسید .!"

پس قلم و کاغذ را بردارید و این جملات را بنویسید.

هر بخش شامل 10 کلمه و جمله میباشد.

بخش اول - ملاقات کردن :

سلام Merhaba

صبح بخیر،روز بخیر Günaydın

روز بخیر İyİ Güngler

عصر بخیر İyi Akşamlar

شب بخیر İyi geceler

خداحافظ Güle Güle

خداحافظ Allaha ısmarladık

اسمتان چیست؟ Adınız ne?

اسم من ... . Adım...

حال شما چطوره؟ Nasılsınız?

من خوبم،متشکرم İyiyim , teşekkür ederim.

بخش دوم - مرا ببخشید:

ببخشید Affedersiniz , Pardon

بله/خیر Evet/Hayır

لطفا Lütfen

بفرمایید Buyurun(uz)

ممنون Teşekkürler , Sağ ol , Mersi

قابل نداشت Bir şey değil , Rica ederim

دوست Arkadaş

چه؟چی؟ Ne?

چطور؟ nasıl?

چه کسی؟ Kim?

بخش سوم - چرا؟چه موقع؟کدام؟ :

چرا؟ Neden? / Niçin?

چه موقع؟ Ne zaman?

کدام یک؟ Hangisi?

این چیه؟ Bu ne?

چه تعداد؟(قابل شمارش و غیر قابل شمارش) Kaç tane?

به چه معناست؟چه مفهومی دارد؟ Ne demek?

.... را به من بده. Bana verin.

... می خواهم. ... istiyorum.

این/این را Bu/ Bunu

آن/آن را Şu/Şunu

آن/آن را O/Onu

بخش چهارم - جدید و قدیم،سرد و داغ :

داغ/سرد Sıcak/Soğuk

کوچک/بزرگ Büyük/Küçük

جدید،قدیمی Yeni/Eski

باز/بسته Açık/Kapalı

.... نیست. ... Değil

وجود دارد/وجود ندارد Var/Yok

و/یا Ve/Veya

خوب/بد İyi/Kötü

زیبا/زشت Güzel/Çirkin

بخش پنجم - کجا؟

... کجاست؟ ... Nerede?

ایستگاه Gar/İstasyon

ایستگاه اتوبوس/پایانه اتوبوس رانی Otogar

یک هتل ارزان Ucuz bir otel

توالت Tuvalet

رستوران Restoran/Lokanta

اداره پست Pastane/PTT

اتاق Oda

دوش حمام Duş

حمام Banyo

بخش ششم - حمام :

حمام های ترکی Hamam

صابون Sabun

دستمال توالت Tuvalet Kağıdı

آب داغ Sıcak Su

توشه،بار مسافر Bagaj

تمیز Temiz

لباسشویی،رخت شویی Çamaşır

پول Para

آب Su

چای Çay

بخش هفتم - مکان ها:

کوچه Sokak

خیابان Cadde

چپ/راست Sol/Sağ

راست،مستقیم،درست doğru

اینجا/آنجا/آنجا Burada/Şurada/Orada

نزدیک/دور Yakın/Uzak

نقشه Harita

بلیط Bilet

هواپیما Uçak

فرودگاه Hava alanı

قطار Tren

کشتی Gemi

اتوبوس Otobüs

ماشین Araba

بخش هشتم - روزهای هفته :

روز/هر هفته Gün/hergün

امروز Bugün

فردا Yarın

دیروز Dün

هفته Hafta

دوشنبه Pazartesi

سه شنبه Salı

چهارشنبه Çarşamba

پنج شنبه Parşembe

جمعه Cuma

شنبه Cumartesi

یکشنبه Pazar

بخش نهم - ماه های سال :

ماه Ay

سال Yıl

ژانویه Ocak

فوریه Şubat

مارس Mart

آوریل Nisan

می Mayıs

ژوئن Haziran

ژوئیه Temmuz

آگوست Ağustos

سپتامبر Eylül

اکتبر Ekim

نوامبر Kasım

دسامبر Aralık

بخش دهم - اعداد :

صفر Sıfır

یک چهارم Çeyrek

یک دوم،نیم Yarım/buçuk

یک Bir

دو İki

سه Üç

چهار Dört

پنج Beş

شش Altı

هفت Yedi

هشت Sekiz

نه Dokuz

ده On

یازده On bir

دوازده On iki

سیزده On üç

بیست yirmi

سی Otuz

چهل Kırk

پنجاه Elli

شصت altmış

هفتاد Yetmiş

هشتاد Seksen

نود Doksan

صد Yüz

دویست İki yüz

هزار Bin

دو هزار İki bin

ده هزار On bin

یک میلیون Milyon

یک میلیارد Milyar

آداخلیAdaqlı : نامزد شده

آلین یازیسیAlınyazısı : سرنوشت

اؤتوکÖtük : خواهش

اؤتونمکÖtünmǝk : خواهش کردن

اوخوندوOxundu : دعوتنامه، کارت دعوت

اؤگÖg : تصمیم

اؤگله­ شمکÖglǝşmǝk : تصمیم گرفتن

ایزباسماقİzbasmaq : امضا کردن

ایزباسیİzbası : امضا

ایلایگونİlaygün : تاریخ، مورخه

ائلچیElçi : خواستگار

ائوله­ نمه تؤره­نیEvlǝnmǝ törǝni : مراسم ازدواج

ائوله­ نمهEvlǝnmǝ : ازدواج

باشلیقBaşlıq : شیربها

بایرامBayram : عید

بکله­ مکBǝklǝmǝk : منتظر بودن

بویروقBuyruq : امر

تاپاناقTapanaq : آدرس

تانیقTanıq : شاهد

تؤرهTörə : آئین

تؤره ­­نTörən : مراسم

توی ائویToy evi : تالار عروسی

تویToy : جشن، ضیافت با غذا، جشن عروسی

چاغریلیÇağrılı : مدعو، دعوت شده

چاغریلیقÇağrılıq : کارت دعوت، دعوتنامه

چولاÇola : ساعت

دوروDürü : هدیه ای در بخچه و یا بسته که به عروس داده می شود

دونورDünür : والدین عروس و داماد

دوواق قاپماDuvaq qapma : شعر آشیقی که در پایان عروسی از سوی آشیق خوانده می شود

دوواقDuvaq : سرپوش و یا روبند توری عروس

دویون ائویDüyün evi : تالار عروسی

دویون تؤره­نیDüyün törǝni : مراسم عقد

دویونDüyün : جشن عروسی، جشن ختنه سوران (اصلا به معنی عقد، از مصدر دویمکDüymǝk  به معنی گره زدن، همریشه با دویومDüyüm ، دویمه­جDüymǝc ، دویمهDüymǝ ، .....)

ساغدیشSağdış  (ساغدیچ، ساغداچ): یکی از دو نفری که در شب زفاف همراه داماد- در طرف راست او- می روند

سورSür : کلمه ای ترکی-مغولی به معنی جشن و فستیوال است. این کلمه که به زبان فارسی نیز وارد شده، ربطی به کلمه سور در زبان پهلوی و یا سرخ در زبان فارسی ندارد و با کلمات "سورسات-سویورسات" و "سویورقا-سیورغا" و .... همریشه است. این کلمه در زبان فارسی در ترکیبهای چهارشنبه سوری، سوریه، سورنامه، سور دادن، سور چرانی و ختنه سوران، .... حفظ شده است.

سورچوSürçü : مهماندار (در دوره آغ قویونلو، قاراقویونلو)

سولدوشSolduş : یکی از دو نفری که در شب زفاف همراه داماد- در طرف چپ او- می روند

سویورگهSüyürgə : جشن، مهمانی، ضیافت

سئویSevi : دوست

شنلیکŞənlik : شادمانی، عید، فستیوال

شؤله­­ نŞölən : مهمانی، ولیمه، ضیافت همراه با غذا، ضیافت دینی

قالینQalın : جهیزه

قوتلوQutlu : مسعود، مبارک

قوشانتیQoşantı : جهیزه

قوناقلیقQonaqlıq : مهمانی

قیوانجQıvanc : غرور، افتخار

کبینKǝbin : مهریه

کوره­ که­ ­نKürǝkǝn : داماد

گرده­ کGǝrdǝk : حجله (همریشه با گره­گهKǝrǝgǝ -کره­گوKǝrǝgü  به معنی نوعی چادر، این کلمه به شکل خرگه وارد زبان فارسی شده است)

گله­­ نه­­ کGələnək : رسوم

گلینGǝlin : عروس

گؤره­­ نه ­­کGörənək : آداب

گؤرومGörüm : نمونه (اؤرنه­ک کلمه ای ارمنی است)

گؤزله­ مکGözlǝmǝk : منتظر شخص معین و  چیز مشخصی بودن، چشم براه بودن

ههHǝ : بلی، آری

یاشامYaşam : زندگی، حیات

یاشانتیYaşantı : برهه ای از زندگی، مقطع و دوره ای از حیات

یالقیزYalqız : تنها

یالنیزYalnız : صرفا

یاووقلوYavuqlu : نامزد

یئنگهYengǝ : راهبر زن در عروسی، زنی که عروس را آرایش کرده، به حجله برده و به داماد می سپارد؛ زن عمو، دائی و یا برادر

 صمد بهرنگی (۱۳۱۸ - ۱۳۴۷)

پدرش عزت و مادرش سارا نام داشتند و وی دارای دو برادر و سه خواهر بود. پدرش کارگری فصلی بود که اغلب به شغل زهتابی زندگی را می‌گذراند.

صمد بهرنگی پس از تحصیلات ابتدایی و دبیرستان در مهر ۱۳۳۴ به دانشسرای مقدماتی پسران تبریز رفت و خرداد ۱۳۳۶ از آنجا فارغ‌التحصیل شد.

از مهر همان سال و در حالیکه تنها 18 سال داشت آموزگار شد و تا پایان عمرکوتاهش، در آذرشهر، ماماغان، قندجهان، گوگان، و آخیرجان در استان آذربایجان شرقی که آن زمان روستا بودند تدریس کرد.

در مهر ۱۳۳۷ برای ادامه تحصیل در رشته زبان و ادبیات انگلیسی به دوره شبانه دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز رفت و هم‌زمان با آموزگاری، تحصیلش را تا خرداد ۱۳۴۱ و دریافت گواهی‌نامه پایان تحصیلات ادامه داد.

بهرنگی در 19 سالگی اولین داستانش با نام عادت را نوشت. یک سال بعد داستان تلخون را که برگرفته از داستان‌های آذربایجان بود با نام مستعار «ص. قارانقوش» در کتاب هفته منتشر کرد و این روند با بی‌نام در ۱۳۴۲، و داستان‌های دیگر ادامه یافت.

بعدها از بهرنگی مقالاتی در روزنامه «مهد آزادی»، توفیق و ... به چاپ رسید البته با امضاهای متعدد و اسامی مستعار فراوان از جمله داریوش نواب مرغی، چنگیز مرآتی، بابک، افشین پرویزی و باتمیش و ... .

بهرنگی ترجمه‌هایی نیز از انگلیسی و ترکی استانبولی به فارسی و از فارسی به آذری (از جمله ترجمه شعرهایی از مهدی اخوان ثالث، احمد شاملو، فروغ فرخزاد، و نیما یوشیج) انجام داد. تحقیقاتی نیز در جمع‌آوری فولکلور آذربایجان و نیز در مسائل تربیتی از او منتشر شده‌است.

در سال 1341 صمد از دبیرستان به جرم بیان سخن‌های ناخوشایند، در دفتر دبیرستان و بین دبیران اخراج و به دبستان انتقال یافت. یک سال بعد و در پی افزایش فعالیت‌های فرهنگی، با پاپوش رئیس وقت فرهنگ آذربایجان به کار صمد به دادگاه کشیده شد که متعاقبا تبرئه شد.

در سال 1342 کتاب الفبای آذری برای مدارس آذربایجان را نوشت که این کتاب پیشنهاد جلال آل‎‎‎احمد برای چاپ به کمیته‎‎‎ پیکار جهانی با بیسوادی فرستاده شد.

اما صمد بهرنگی با تغییراتی که قرار بود آن کمیته در کتاب ایجاد کند با قاطعیت مخالفت کرد و پیشنهاد پول کلانی را نپذیرفت و کتاب را پس گرفت و باعث برانگیختن خشم و کینه عوامل ذی‎نفع در چاپ کتاب شد.

سال 1343 همراه بود با تحت تعقیب قرار گرفتن صمد بهرنگی به خاطر چاپ کتاب «پاره پاره» و صدور کیفرخواست از سوی دادستانی عادی ۱۰۵ ارتش یکم تبریز و سپس صدور حکم تعلیق از خدمت به مدت ٦ ماه.

در این سال وی با نام مستعار افشین پرویزی کتاب انشاء ساده را برای کودکان دبستانی نوشت. در آبان همین سال حکم تعلیق وی لغو شد و صمد به سر کلاس بازگشت. سال‌های میانی دهه 40 مصادف بود با دستگیری و اعدام تعدادی از نزدیکان صمد به دست رژیم شاه و شرکت او در اعتصابات دانشجویی.

صمد بهرنگی در شیوه آموزشی و مضمون قصه‌های خود تلاش می‌کرد روح اعتراض به نظام حاکم را در دانش آموزانش پرورش دهد.

در این دوران ساواک به برخی از فعالیتهای بهرنگی حساس شد. تهدیدها آغاز شد و چندین بار در طول دوران زندگی خود مورد توبیخ و جریمه و حتی تبعید قرار گرفت.

صمد بهرنگی در 9 شهریور سال ۱۳۴۷ در رود ارس و در ساحل روستای شام‌گوالیک غرق شد و جسدش را ۱۲ شهریور در نزدیکی پاسگاه کلاله در چند کیلومتری محل غرق شدنش از آب گرفتند.

حدود یک ماه قبل از مرگ صمد بهرنگی، کتاب ماهی سیاه کوچولو چاپ شد و مورد اقبال مردم ایران و جهان قرار گرفت.

برخی از آثار صمد بهرنگی:

قصه‌ها:

• بی‌نام - ۱۳۴۴
• اولدوز و کلاغ‌ها - پاییز ۱۳۴۵
• اولدوز و عروسک سخنگو - پاییز ۱۳۴۶
• کچل کفتر باز - آذر ۱۳۴۶
• پسرک لبو فروش - آذر ۱۳۴۶
• افسانه محبت - زمستان۱۳۴۶
• ماهی سیاه کوچولو - تهران، مرداد ۱۳۴۷
• پیرزن و جوجه طلایی‌اش - ۱۳۴۷
• یک هلو هزار هلو - بهار ۱۳۴۸
• ۲۴ ساعت در خواب و بیداری - بهار ۱۳۴۸
• کوراوغلو و کچل حمزه - بهار ۱۳۴۸
• تلخون و چند قصه دیگر - ۱۳۴۲
• کلاغ‌ها، عروسک‌ها و آدم‌ها
• آه !ما الاغ‌ها
• افسانه های آذربایجان ترکی

کتاب و مقاله‌ها:

• کند و کاو در مسائل تربیتی ایران - تابستان ۱۳۴۴
• الفبای فارسی برای کودکان آذربایجان
• اهمیت ادبیات کودک
• مجموعه مقاله‌ها - تیر ۱۳۴۸
• فولکلور و شعر
• افسانه‌های آذربایجان(ترجمه فارسی) - جلد ۱ - اردیبهشت ۱۳۴۴
• افسانه‌های آذربایجان (ترجمه فارسی) - جلد ۲ - تهران، اردیبهشت ۱۳۴۷
• تاپما جالار، قوشما جالار (مثلها و چیستانها) - بهار ۱۳۴۵
• پاره پاره (مجموعه شعر از چند شاعر) - تیر ۱۳۴۲
• مجموعه مقاله‌ها
• انشا و نامه‌نگاری برای کلاسهای ۲ و ۳ دبستان
• آذربایجان در جنبش مشروطه